[Tạp chí Chăn nuôi Việt Nam] – Bánh đậu nành là một thành phần quan trọng trong thức ăn chăn nuôi. Tuy nhiên với tình hình biến động giá cả trên toàn thế giới, các nhà sản xuất thức ăn chăn nuôi cần có những giải pháp sẵn sàng để đảm bảo sản xuất.

Bánh cải dầu (Canola)

Bánh của các loại hạt có dầu, phụ phẩm còn lại sau khi ép dầu, mang lại tiềm năng đáng kể để thay thế bánh đậu nành ở nhiều mức độ khác nhau trong nhiều loại thức ăn chăn nuôi. Bánh hạt cải dầu nói riêng có hàm lượng protein cao và cung cấp chất lượng protein cũng như các loại axit amin gần với bánh đậu nành. Do diện tích trồng cải dầu đã tăng lên ở Châu Âu, Canada, Mỹ và Úc, nên bánh cải dầu đã được đưa vào khẩu phần ăn của nhiều loại vật nuôi toàn thế giới, đặc biệt là bò sữa và heo. Nó cũng được dùng cho gia cầm và một số loài thủy sản khác.

Tuy nhiên, bánh cải dầu không phải là giải pháp thay thế hiệu quả về chi phí và bền vững cho bánh đậu nành ở nhiều vùng của Hoa Kỳ vì không có các nhà máy ép dầu sẵn, do đó chi phí vận chuyển bị đội lên  cao ở nhiều vùng chăn nuôi. Các nỗ lực nhân giống cải dầu đã làm giảm mức glucosinolate (nếu cho ăn ở mức cao, có thể tác động tiêu cực đến sức khỏe và năng suất của vật nuôi) xuống gần như bằng không. Ở một số nơi trên thế giới, bánh hạt cải (rapeseed) được trộn cùng bánh cải dầu (canola), nhưng lại được bán và giới thiệu đến khách hàng dưới danh nghĩa bánh cải dầu đơn thuần.

Bên cạnh bánh cải dầu, các loại bánh từ hạt hướng dương, đậu phộng và mè cũng được nghiên cứu đưa vào thay thế bột đậu nành. Bánh từ hạt bí ngô được trộn trong thức ăn bò sữa đem lại hiệu suất cao trong sản xuất sữa, lên men dạ cỏ và tăng năng suất tiêu hóa.

Cây họ đậu

Có một số nhược điểm đối với một vài loại đậu cô ve và đậu Hà Lan nếu sử dụng để thay thế cho bánh đậu nành. Nhưng với nhu cầu ngày càng tăng đối với các sản phẩm protein từ thực vật cho con người có nghĩa là diện tích trồng các loại cây giàu protein như đậu Hà Lan ngày càng tăng. Và trong 2 thập kỷ qua, các loại không có giá trị sử dụng làm thức ăn cho người và vật nuôi đã bị các nhà sản xuất dần loại bỏ, và giờ đây, các loại cây họ đậu đã có một vai trò lớn trong ngành thức ăn chăn nuôi.

Ngoài protein, đậu Hà Lan và đậu cô ve cũng chứa carbohydrate,và do đó được sử dụng như là nguồn cung cấp năng lượng cho khẩu phần thức ăn chăn nuôi. Đậu Hà Lan có tỷ lệ tiêu hóa và hàm lượng protein thô cao và ít chất xơ. Nguồn nguyên liệu này gia tăng độ ngon miệng cho thức ăn chăn nuôi, đặc biệt là cho bò.

Đậu gà đang được đánh giá cao về giá trị dinh dưỡng, xem như một thành phần thức ăn cho gia súc nhai lại. Đậu Faba là một lựa chọn cho các trang trại do có thể tự trộn mà không cần qua các công đọan công nghiệp. Chúng chứa ít dầu và không có enzyme kháng dinh dưỡng nên không cần sấy khô. Có thể cho gia súc ăn các loại đậu ở mức 10-20% chất khô trong khẩu phần, vì hàm lượng cao hơn có thể gây tiêu chảy. Người chăn nuôi được khuyến cáo là động vật cần thời gian thích ứng dần với các loại đậu này trong công thức.

Protein côn trùng

Bột côn trùng là một thay thế ngày càng tăng cho các nguồn protein thức ăn khác như bánh đậu nành. Nó bổ dưỡng, kinh tế và có thể được sản xuất tại chỗ. Protein từ côn trùng có thể chứa tới 80% protein, cũng như các axit béo và peptit kháng khuẩn. Đặc biệt, bột ruồi lính đen có hàm lượng lipid và canxi cao hơn nhiều so với bánh đậu nành. Một số loại gia súc, cá và gia cầm đặc biệt thích hợp sử dụng protein từ côn trùng do đây là nguồn thức ăn tự nhiên trong hoang dã của chúng. Bởi vì côn trùng tiêu thụ chất thải thực phẩm, thành phần protein này có tính bền vững cao và do đó, bột côn trùng được gọi là thức ăn ‘kinh tế tuần hoàn’. Sản xuất bột côn trùng cho nhiều ngành chăn nuôi đang tăng mạnh ở Châu Âu, Bắc Mỹ, Úc và nhiều nước khác, nhưng sẽ cần thời gian để công suất có thể được gia tăng.

Kể từ tháng 7 năm 2021, Ủy ban Châu Âu đã xác định không có nguy cơ sức khỏe nào từ việc cho phép cung cấp Protein Động vật Chế biến (PAP) từ heo và côn trùng cho gia cầm, dỡ bỏ lệnh cấm kéo dài từ những năm 1990. Tuy nhiên việc sử dụng nguồn thức ăn nào để nuôi côn trùng vẫn còn được chú ý rất kỹ. Nhiều nước Châu Âu cấm sử dụng não và hệ thần kinh từ động vật làm thức ăn cho côn trùng nhằm tránh việc lây lan các bệnh truyền nhiễm từ động vật. Theo quy định từ giữa năm 2021, côn trùng sẽ được cho ăn nguyên liệu từ thực vật, nhưng cũng có thể là sữa, trứng, các sản phẩm từ trứng hoặc sữa, mật ong và các sản phẩm từ mỡ hoặc máu của động vật không nhai lại.

Mặc dù bột côn trùng có tiềm năng rất lớn, các chuyên gia cho rằng chúng ta cần nghiên cứu thêm để xác định liệu có lợi nhuận bền vững trong sản xuất của nó hay không. Ngoài ra, cần phải quảng bá nhiều hơn về bột côn trùng làm nguyên liệu thức ăn chăn nuôi để xây dựng sự quan tâm và chấp nhận của người tiêu dùng.

Hèm

Hèm là phần bã thu được từ quá trình sản xuất bia dựa trên lúa mạch, lúa mì, ngô, gạo hoặc yến mạch. Nó từ lâu đã là một thành phần thức ăn truyền thống cho gia súc và đã được sử dụng làm thức ăn cho heo một cách hạn chế ở một số quốc gia. Hèm là một thành phần thức ăn giàu protein, ướt, có giá thành thấp, rất ngon miệng và cũng giàu lipid và chất xơ. Nó chứa ít tinh bột (năng lượng) và cần nguồn nitơ như urê để cung cấp đầy đủ các axit amin cần thiết cho bò.

Hèm cũng chứa hàm lượng vitamin và khoáng chất cao, nhưng phải cung cấp bổ sung canxi nếu sử dụng hèm với tỷ trọng đáng kể trong khẩu phần ăn của gia súc. Hèm được coi là một chất thay thế thích hợp cho bánh đậu nành hoặc bột cá trong khẩu phần ăn nuôi trồng thủy sản. Cụ thể, các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng thành phần này có thể thay thế tới 100% bánh đậu nành mà không làm giảm đáng kể tốc độ tăng trưởng của cá rô phi. Hàm lượng chất xơ cao của hèm làm hạn chế việc sử dụng đối với gà thịt, nhưng có thể tùy chỉnh công thức để tối đa hóa chất xơ với enzyme phù hợp.

Cách xử lý và sử dụng hèm tốt nhất trong chăn nuôi là nên cho gia súc ăn ngay để tránh hư hỏng. Ngoài ra, độ ẩm cao lên đến 80% nước có thể dẫn đến chi phí cao cho việc vận chuyển trên quãng đường dài. Bởi vì một lượng lớn hèm có sẵn vào mùa hè khi sản lượng bia cao điểm, nhưng vào thời điểm gia súc ra ngoài đồng cỏ, hèm có thể được sấy khô hoặc ủ chua để có thể cho gia súc ăn vào mùa đông khi không có đồng cỏ. Điều này làm tăng thêm chi phí, nhưng sấy khô có thể được thực hiện ở một số khu vực sử dụng nhiệt từ mặt trời. Thức ăn ủ chua từ hèm phải được quản lý cẩn thận về nhiệt độ, độ pH và các điều kiện khác.

Protein đơn bào

Protein đơn bào từ nấm men hoặc vi khuẩn đang được nghiên cứu như một thành phần thức ăn cung cấp protein cũng như nguồn chất béo cho nhiều loại vật nuôi khác nhau, nhưng hiện đang có những lo ngại về chi phí. Bên cạnh đó, đây là giải pháp chỉ phù hợp cho việc sản xuất quy mô lớn. Với việc thương mại hóa protein đơn bào từ nấm men và vi khuẩn gần đây, các sản phẩm này đã được đưa vào thức ăn nuôi trồng thủy sản. Từ những năm 1990 ở Phần Lan, Protein đơn bào đã được thương mại hóa (sử dụng phụ phẩm lâm nghiệp) làm thức ăn cho heo. Protein đơn bào từ nấm men đang được xem xét làm thức ăn cho bò sữa, gà và heo – và ở một số loài gà thịt, có một số bằng chứng cho thấy một protein đơn bào có khả năng thay thế kháng sinh trong thức ăn cũng do đặc tính kháng khuẩn của nó.

Tốc độ phát triển nhanh của nấm men và vi khuẩn có nghĩa là những sinh vật này đưa ra một phương pháp kinh tế đầy hứa hẹn để sản xuất dầu và protein quy mô lớn. Tương tự như vậy, vi tảo dị dưỡng đang được nuôi thương mại trên cơ sở thương mại hạn chế cho cả protein và dầu làm thức ăn nuôi trồng thủy sản. Một số nhà khoa học đã phát hiện ra rằng vi tảo có thể được kết hợp tốt hơn trong khẩu phần ăn của gà bằng cách sử dụng các enzyme hoạt động của carbohydrate làm tăng sinh khả dụng của chất dinh dưỡng.

Một số nghiên cứu đã phát hiện ra rằng vi tảo có thể được sử dụng như một nguồn protein cho bò sữa trong các hệ thống sản xuất sữa thâm canh, biến vi tảo thành sự thay thế thích hợp cho bánh đậu nành. Trong tương lai, việc sản xuất vi tảo ‘tự dưỡng’ quy mô lớn (nơi mà quá trình quang hợp được các sinh vật này sử dụng để thu nhận CO2 từ không khí làm nguồn cacbon) có thể khả thi. Tuy nhiên, việc đảm bảo đủ ánh sáng đến tất cả các tế bào tảo khi mật độ của chúng tăng lên theo thời gian đòi hỏi phải có thiết kế bể chứa v /hoặc hệ thống chiếu sáng đạt yêu cầu.

Ý Cẩm biên dịch từ các nguồn:

https://www.allaboutfeed.net/all-about/new-proteins/top-5-soybean-meal-alternatives-1-canola-meal/

https://www.allaboutfeed.net/all-about/new-proteins/top-5-soybean-meal-alternatives-2-pulses/

https://www.allaboutfeed.net/all-about/new-proteins/top-5-soybean-meal-alternatives-3-insect-meal/

https://www.allaboutfeed.net/all-about/new-proteins/top-5-soybean-meal-alternatives-4-brewers-spent-grains/

https://www.allaboutfeed.net/all-about/new-proteins/top-5-soybean-alternatives-5-single-cell-protein/