Thay vì sản xuất manh mún, nhỏ lẻ, ngành chăn nuôi cần hướng tới chuỗi liên kết khép kín, trong đó doanh nghiệp đóng vai trò “đầu tàu” về công nghệ, vốn và thị trường; nông dân là lực lượng trực tiếp sản xuất, bảo đảm sản lượng và chất lượng sữa nguyên liệu.

Nhà máy sữa tăng, nhưng đàn bò giảm

Theo TS. Nguyễn Xuân Dương, Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam, ngành chăn nuôi bò sữa nước ta “sinh sau đẻ muộn”, không có nhiều điều kiện thuận lợi về không gian phát triển như các ngành khác. Từ khi thực hiện chính sách mở cửa, ngành bò sữa có bước phát triển mạnh. Giai đoạn 2010 – 2015, đàn bò sữa tăng trưởng trung bình 15,4% mỗi năm, sản lượng sữa tăng 17,1%.

Tuy nhiên đến giai đoạn 2020 – 2024, tốc độ tăng trưởng chỉ còn 0,4% và 3,3%. Tình trạng này diễn ra ngay khi thị trường sữa trong nước bùng nổ với hàng trăm công ty tham gia sản xuất, nhiều thương hiệu ra đời và cạnh tranh khốc liệt. Chế biến sữa phát triển sôi động nhưng chăn nuôi bò sữa trong nước lại suy giảm nghiêm trọng – đây là nghịch lý.

TP. Hồ Chí Minh hiện có 37,2 nghìn con bò sữa tại 2.645 cơ sở. So với năm 2015, tổng đàn giảm tới 68%, số hộ chăn nuôi giảm hơn 72%. Nếu giai đoạn 2011 – 2015, đàn bò tăng trung bình 9,9%/năm thì từ 2016 – 2025 lại giảm 11,55%/năm, kéo theo sản lượng sữa đi xuống.

Muốn phát triển bền vững, ngành chăn nuôi bò sữa cần hướng tới chuỗi liên kết khép kín. Ảnh: Khánh Huyền

Lý giải nguyên nhân, ông Lê Việt Hải, Phó Chi cục Chăn nuôi và Thú y TP. Hồ Chí Minh, cho rằng, diện tích đất nông nghiệp ngày càng thu hẹp khiến việc phát triển chăn nuôi bò sữa quy mô lớn gặp hạn chế. Bên cạnh đó, nông hộ chăn nuôi nhỏ lẻ, chi phí sản xuất cao do nhiều khâu trung gian, trong khi tiêu thụ sản phẩm không ổn định. Giá nguyên liệu tăng cao trong khi giá thu mua sữa tươi tăng rất ít hoặc giảm, khiến nhiều hộ thua lỗ và giảm đàn. Bên cạnh đó, việc thiếu quy định về điều kiện kinh doanh, chế biến sữa và cơ chế khuyến khích phát triển nguyên liệu trong nước cũng khiến doanh nghiệp ưu tiên nhập khẩu sữa bột hoàn nguyên hơn sử dụng sữa tươi trong nước.

TS. Phùng Quang Trường, Phó Trung tâm Nghiên cứu Bò và Đồng cỏ Ba Vì (Viện Chăn nuôi), cho biết, nhiều hộ gia đình chưa tiếp cận được tinh bò sữa cao sản, chất lượng đàn giảm qua các thế hệ. Diện tích đất trồng cỏ hạn chế khiến người chăn nuôi phải mua thức ăn tinh với chi phí cao. Ngoài ra, có tình trạng thiếu vốn và tín dụng ưu đãi để đầu tư chuồng trại, thiết bị và công nghệ. Biến đổi khí hậu và dịch bệnh mới nổi càng làm tăng nguy cơ cho chăn nuôi…

Doanh nghiệp sữa phải gắn với vùng nguyên liệu trong nước

Theo TS. Nguyễn Xuân Dương, ngành bò sữa có nhiều lợi thế, như phụ phẩm nông nghiệp phong phú; đội ngũ nông dân cần cù, thông minh; nhiều hợp tác xã đã chứng minh khả năng đạt năng suất cao… nhưng điểm yếu lớn nhất vẫn là thị trường tiêu thụ và chuỗi liên kết chưa bền vững.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, không quốc gia nào có ngành công nghiệp sữa phát triển lại không dựa vào nguồn nguyên liệu sữa trong nước. Để tháo gỡ khó khăn, Việt Nam phải phát triển theo cả hai hướng, chăn nuôi tập trung công nghệ cao tại các trang trại lớn và chăn nuôi nông hộ với sự liên kết chặt chẽ cùng doanh nghiệp chế biến. “Thay vì sản xuất manh mún, nhỏ lẻ, ngành chăn nuôi cần hướng tới chuỗi liên kết khép kín, trong đó doanh nghiệp đóng vai trò đầu tàu về công nghệ, vốn và thị trường; nông dân là lực lượng trực tiếp sản xuất, bảo đảm sản lượng và chất lượng sữa nguyên liệu”, ông Dương nhấn mạnh.

Cũng theo Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam, cần có quy định bắt buộc các cơ sở sản xuất, kinh doanh sữa trong nước phải có vùng nguyên liệu sữa tươi nội địa, hoặc hợp tác gắn kết với các vùng nguyên liệu trong nước. Đồng thời, yêu cầu các doanh nghiệp sử dụng tối thiểu một tỷ lệ nhất định sữa tươi nguyên liệu trong nước trong quá trình sản xuất (có thể từ 5% đến 10% tổng nguyên liệu), tương tự một số quốc gia trên thế giới. Bên cạnh đó, quan tâm, hỗ trợ kỹ thuật, giống, thức ăn và công nghệ bảo quản nhằm nâng cao năng suất và chất lượng sữa tươi.

Một vấn đề quan trọng khác, theo ông Lương Anh Dũng, Phó Giám đốc Trung tâm Giống gia súc lớn Trung ương, là hoàn thiện tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, quy định rõ ràng các khái niệm như sữa tươi, sữa nguyên chất, sữa tiệt trùng, sữa hoàn nguyên, giúp người tiêu dùng lựa chọn chính xác và cơ quan quản lý dễ kiểm soát.

Đối với doanh nghiệp, ông Dũng cho rằng phải gắn hoạt động kinh doanh với phát triển nguồn nguyên liệu, ký hợp đồng dài hạn với hộ chăn nuôi, minh bạch tiêu chuẩn và giá thu mua, đồng thời hỗ trợ kỹ thuật, kinh tế để nâng cao chất lượng sữa. Người chăn nuôi cần tham gia tổ hợp tác, hợp tác xã, áp dụng quy trình tiên tiến nhằm bảo đảm chất lượng và ổn định nguồn cung.

Ông Lê Việt Hải, Phó Chi cục Chăn nuôi và Thú y TP. Hồ Chí Minh, đề xuất sớm ban hành Chương trình quốc gia phát triển ngành sữa bền vững, quy hoạch vùng chăn nuôi, hỗ trợ kỹ thuật, hiện đại hóa chuồng trại, thúc đẩy hợp tác xã và tín dụng ưu đãi cho công nghệ cao. Đồng thời, các bộ, ngành cần hoàn thiện chính sách về điều kiện kinh doanh, tiêu chuẩn sản phẩm phù hợp thông lệ quốc tế; chuẩn hóa quản lý giống, áp dụng DHI, nhập giống cao sản và cung cấp bò sữa hậu bị chất lượng.

Cùng với đó là tăng cường truyền thông nâng cao nhận thức nông hộ, đẩy mạnh chương trình sữa học đường dùng 100% sữa tươi trong nước và xây dựng thương hiệu Sữa tươi Việt Nam gắn với tiêu chuẩn chất lượng, an toàn thực phẩm.

Lam Ngọc

Nguồn: https://daibieunhandan.vn/