Tình trạng săn bắt và buôn bán chim hoang dã đang gia tăng mạnh tại Việt Nam, đe dọa nghiêm trọng đến đa dạng sinh học. Báo cáo mới nhất của Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV) cho thấy mức độ vi phạm ngày càng phức tạp, đặc biệt trên không gian mạng.

Trong giai đoạn từ tháng 1/2019 đến tháng 8/2025, ENV đã ghi nhận tổng cộng 4.728 vụ việc với 13.947 vi phạm liên quan đến các loài chim hoang dã bản địa và di cư trên phạm vi cả nước. Trong đó, có tới 3.552 vụ quảng cáo và buôn bán, với 615.741 cá thể chim hoang dã bị vi phạm. Những con số này chỉ phản ánh “phần nổi của tảng băng chìm”, song cũng đủ để cho thấy mức độ tàn phá nghiêm trọng mà hoạt động săn bắt, buôn bán và quảng cáo chim hoang dã gây ra cho hệ sinh thái.

Trên khía cạnh tiêu thụ, theo đề nghị của Chi cục Kiểm lâm Hà Nội, ENV đã tiến hành khảo sát sơ bộ tại các nhà hàng và cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống trên địa bàn thành phố. Kết quả đáng báo động: 49/118 cơ sở được kiểm tra có dấu hiệu quảng cáo, buôn bán chim hoang dã hoặc chim di cư không rõ nguồn gốc, xuất xứ.

Loa giả tiếng chim và lưới bẫy chim trời bị thu giữ

Không chỉ dừng lại ở chợ truyền thống, mạng Internet hiện đang trở thành “điểm nóng” của hoạt động buôn bán chim hoang dã. Theo thống kê của ENV, 66,3% vụ quảng cáo và buôn bán trái phép được phát hiện trên không gian mạng, trong đó 91,9% các vụ vi phạm trực tuyến diễn ra trên Facebook. Các đối tượng lợi dụng mạng xã hội để rao bán chim cảnh, chim thịt, thậm chí công khai quảng cáo các công cụ săn bắt mang tính tận diệt như lưới tàng hình, loa bẫy chim, đây là những hành vi trực tiếp đe dọa quần thể chim hoang dã và gây mất cân bằng sinh thái.

Trước thực trạng trên, ngày 17/5/2022, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 04/CT-TTg về các nhiệm vụ và giải pháp cấp bách để bảo tồn chim hoang dã, chim di cư. Sau khi Chỉ thị được ban hành, các cơ quan bộ, ngành và chính quyền địa phương đã triển khai nhiều biện pháp như tăng cường tuyên truyền, rà soát các khu vực chim di cư, tháo gỡ thiết bị săn bắt và xử lý nghiêm hành vi vi phạm. Chỉ thị này thể hiện cam kết mạnh mẽ của Chính phủ trong việc ngăn chặn nạn săn bắt, buôn bán tận diệt, đồng thời thúc đẩy các nỗ lực thực thi pháp luật.

Nhờ đó, trong những năm gần đây, nhiều vụ việc vi phạm đã được đưa ra xử lý nghiêm minh. Điển hình là vụ hai đối tượng tại Kiên Giang bị tuyên phạt 5 năm và 5 năm 6 tháng tù vào đầu năm 2024 vì săn bắt 35 cá thể chim hoang dã trong Vườn quốc gia U Minh Thượng. Gần đây, một trường hợp khác tại Quảng Nam (nay là TP. Đà Nẵng) đã bị xử phạt 13,5 triệu đồng vì đăng tải 12 bài viết quảng cáo bán chim trên Facebook.

Các quy định pháp luật liên quan

Thực đơn quảng cáo chim hoang dã tại một nhà hàng ở Hà Nội

Hiện nay, mọi loài chim hoang dã đều được pháp luật bảo vệ ở các cấp độ khác nhau. Nhiều loài được liệt kê trong Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm ban hành kèm Thông tư 27/2025/TT-BNNMT, đồng thời nằm trong Phụ lục của Công ước CITES. Các loài còn lại cũng được xem là “động vật rừng thông thường” theo Khoản 7 Điều 3 của Thông tư này.

Cá nhân vi phạm có thể bị xử phạt hành chính lên đến 400 triệu đồng, hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự với mức án tối đa 15 năm tù.

Hành vi quảng cáo loài chim bị cấm: phạt từ 70–100 triệu đồng (Điều 33, Nghị định 38/2021/NĐ-CP, sửa đổi bởi Nghị định 128/2022/NĐ-CP).

Hành vi quảng cáo, kinh doanh trái phép các loài chim khác: phạt từ 1–1,5 triệu đồng (Điều 16, Nghị định 35/2019/NĐ-CP, sửa đổi bởi Nghị định 07/2022/NĐ-CP).

Ba giải pháp trọng tâm do ENV đề xuất

Hoàn thiện thể chế: Cần bổ sung quy định pháp luật để cấm triệt để và xử lý nghiêm việc sản xuất, quảng cáo và sử dụng các công cụ săn bắt tận diệt (như lưới tàng hình, loa bẫy chim), đồng thời ngăn chặn hành vi cổ súy hoặc khoe chiến tích săn bắt trên mạng xã hội.

Tăng cường thực thi pháp luật: Các cơ quan chức năng cần kiểm soát chặt chẽ hoạt động buôn bán trực tuyến, xử lý từng bài đăng rao bán trái phép, áp dụng mức phạt cao với các trường hợp tái phạm.

Giảm nhu cầu tiêu thụ: Đây là giải pháp lâu dài và bền vững. Khi nhu cầu tiêu thụ chim hoang dã làm thực phẩm hoặc chim cảnh giảm, hoạt động săn bắt và buôn bán sẽ tự động chấm dứt.

Bà Bùi Thị Hà, Phó Giám đốc ENV, nhấn mạnh:“Không loài chim nào có thể tồn tại trước tốc độ săn bắt và buôn bán như hiện nay. Mỗi người dân cần hiểu rằng, khi mua hoặc tiêu thụ chim rừng là đang góp phần khiến bầu trời dần vắng những cánh chim hoang dã.”

Bảo vệ chim hoang dã không chỉ là bảo vệ cân bằng sinh thái, mà còn là cách gìn giữ hình ảnh Việt Nam – điểm đến an toàn của các loài chim di cư. Nếu phát hiện hành vi vi phạm, người dân có thể liên hệ đường dây nóng miễn phí 1800-1522 của ENV để thông báo cho cơ quan chức năng.

Giới thiệu về Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV)

Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV), thành lập năm 2000, là một trong những tổ chức đầu tiên tại Việt Nam hoạt động trong lĩnh vực bảo tồn động vật hoang dã (ĐVHD). ENV tiên phong trong việc chấm dứt nạn buôn bán ĐVHD trái phép bằng cách hoàn thiện chính sách pháp luật, thúc đẩy thực thi, và huy động cộng đồng cùng tham gia bảo vệ thiên nhiên. Với tầm nhìn dài hạn, ENV cam kết góp phần xây dựng một tương lai nơi con người và thiên nhiên cùng tồn tại bền vững, không chỉ ở Việt Nam mà trên toàn cầu.

C.A