Ngày 17/6 tại Geneva (Thụy Sĩ), một phiên họp chuyên đề về kháng thuốc kháng sinh (AMR) được tổ chức dưới sự chủ trì của Ủy ban về các Biện pháp Vệ sinh và Kiểm dịch động thực vật (SPS) thuộc Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Đây là sáng kiến do Liên minh châu Âu (EU) đề xuất, đánh dấu lần đầu tiên AMR được thảo luận như một rủi ro mới nổi trong thương mại toàn cầu.

Phiên họp thu hút sự tham dự của các quốc gia thành viên WTO, đại diện các tổ chức quốc tế như FAO, WHO, WOAH và IPPC cùng nhiều chuyên gia về y tế, nông nghiệp và thương mại. Trong hai phiên làm việc, các bên đã tập trung trao đổi về vai trò của các tổ chức thiết lập tiêu chuẩn quốc tế trong kiểm soát AMR và chia sẻ kinh nghiệm quốc gia về quản lý rủi ro AMR thông qua các biện pháp SPS.

EU, trong tài liệu G/SPS/GEN/2293 đã nhấn mạnh AMR không chỉ là một vấn đề y tế công cộng mà còn là thách thức ngày càng lớn đối với chuỗi cung ứng lương thực toàn cầu.

Đoàn Việt Nam tại một phiên họp song phương tại Geneva, Thuỵ Sĩ, tháng 6/2025. Ảnh: SPS Vietnam.

Việc sử dụng kháng sinh tràn lan trong chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản và sản xuất thực phẩm có thể dẫn tới sự xuất hiện và lan rộng của các chủng vi khuẩn kháng thuốc, đe dọa sức khỏe người tiêu dùng và gây gián đoạn thương mại.

Theo EU, để ứng phó hiệu quả với AMR, cần lồng ghép cách tiếp cận “Một sức khỏe” (One Health) vào khuôn khổ các biện pháp SPS, đảm bảo đồng bộ giữa y tế, sức khỏe động vật và bảo vệ môi trường. EU cũng kêu gọi WTO tăng cường minh bạch trong thông báo các biện pháp SPS liên quan đến AMR, khuyến khích đối thoại kỹ thuật và hỗ trợ kỹ thuật cho các nước đang phát triển.

Các nội dung nổi bật được chia sẻ gồm quản lý kháng sinh thú y tại Trung Quốc, hành động của Nhật Bản theo Kế hoạch quốc gia về AMR, nỗ lực của Nga trong phòng chống AMR, vai trò hệ thống giám sát AMR của Hoa Kỳ và thương mại công bằng trong sử dụng kháng sinh.

Bên lề, các đại biểu tham dự hội thảo “Tương lai của đánh giá rủi ro an toàn thực phẩm” do Cơ quan An toàn Thực phẩm châu Âu tổ chức nhằm thúc đẩy hợp tác xây dựng năng lực chung.

Phát biểu tổng kết, đại diện EU khẳng định phiên họp chuyên đề đã đạt được đồng thuận bước đầu về việc cần xem xét AMR như một yếu tố SPS trong thương mại. Các khuyến nghị sẽ được đưa vào chương trình nghị sự tiếp theo của Ủy ban SPS/WTO nhằm thúc đẩy xây dựng các biện pháp kiểm soát AMR dựa trên bằng chứng khoa học, tránh tạo rào cản thương mại không cần thiết nhưng vẫn bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với nguy cơ “thời kỳ hậu kháng sinh”, nơi các loại thuốc kháng sinh truyền thống mất tác dụng, động thái của EU được giới chuyên gia đánh giá là bước tiến quan trọng, đặt nền móng cho một hệ thống thương mại nông sản an toàn, bền vững và có trách nhiệm hơn với tương lai.

Lần đầu tiên AMR được thảo luận như một rủi ro mới nổi trong thương mại toàn cầu.

Tại phiên họp chính thức từ ngày 18 – 20/6, Ủy ban SPS/WTO thảo luận báo cáo của Ban Thư ký WTO về cải thiện chất lượng và thời gian thông báo trong lĩnh vực hàng hóa. Nhật Bản cũng thông tin cập nhật về an toàn thực phẩm liên quan đến chất phóng xạ. Ba tổ chức tiêu chuẩn hóa gồm Codex Alimentarius, IPPC và WOAH lần lượt báo cáo về tiến độ xây dựng tiêu chuẩn trong thời gian qua.

Đoàn Việt Nam do TS Ngô Xuân Nam, Phó Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam dẫn đầu tham dự cùng ông Nguyễn Hà Huế, Tham tán Nông nghiệp của Phái đoàn thường trực Việt Nam tại Liên Hợp Quốc, WTO và các tổ chức quốc tế khác tại Geneva.

Theo ông Nam, tổng cộng 59 nội dung về quan ngại thương mại đã được nêu, trong đó có 4 vấn đề mới. Đáng chú ý, EU và Hoa Kỳ cùng nêu quan ngại về thủ tục đăng ký cơ sở xuất khẩu và yêu cầu kỹ thuật tại Việt Nam liên quan đến Thông tư 04/2024/TT-BNNPTNT.

Một số nội dung đáng chú ý khác bao gồm: Guatemala lo ngại về rủi ro khi xuất khẩu cà phê sang Trung Quốc; Ấn Độ phản ánh các quy định nghiêm ngặt mới của Thái Lan về dư lượng thuốc trừ sâu trong trà, cà phê và lệnh cấm tôm nuôi nhập khẩu từ Ấn Độ; quan ngại từ EU về yêu cầu kiểm soát hydrocarbon dầu khoáng (MOSH/MOAH) trong gạo nhập khẩu vào Ả Rập Xê Út.

Ngoài ra, trong 55 vấn đề từng được nêu trước đây, vẫn tiếp tục tồn tại nhiều điểm nóng như quy định MRL thuốc trừ sâu của EU, kiểm soát thủy sản Trung Quốc sau xả nước ALPS hay yêu cầu chứng nhận thú y của Ấn Độ.

Riêng Mexico tiếp tục đề nghị Việt Nam đẩy nhanh phê duyệt danh sách nhà xuất khẩu thịt vào thị trường Việt Nam.

Bảo Thắng

Báo Nông nghiệp & MT