[Tạp chí Chăn nuôi Việt Nam] – Hà Nội vừa có điều kiện giao thương thuận lợi, lại vừa có điều kiện tự nhiên đa dạng, phong phú; nhiều chính sách thiết thực khuyến khích, thúc đẩy ngành chăn nuôi. Vì vậy, thời gian qua ngành chăn nuôi bò của thành phố đạt được nhiều thành tựu. Tuy nhiên, nhu cầu sử dụng thịt bò ngày càng tăng của người dân, nhưng sản xuất chăn nuôi của của Hà Nội mới đáp ứng khoảng 10.000 tấn/năm (gần 20% nhu cầu). Để phát triển mạnh mẽ hơn nữa, giai đoạn tới, ngành chăn nuôi bò của Hà Nội nhất thiết có những bước đột phá.

Vừa qua, ngày 19/11/2020, tại huyện Chương Mỹ, Hà Nội đã tổ chức hội nghị “Đánh giá kết quả công tác phát triển chăn nuôi bò trên địa bàn thành phố Hà Nội giai đoạn 2010-2020, định hướng và giải pháp giai đoạn 2021-2015, tầm nhìn đến 2030”. Đông đảo nhà quản lý, nhà khoa học, doanh nghiệp, các nhà chăn nuôi bò đã có mặt tại hội nghị.

Ông Nguyễn Huy Đăng – Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Hà Nội phát biểu tại Hội nghị

Những bước tiến vượt bậc của ngành chăn nuôi bò Hà Nội

Theo số liệu thống kê, tính đến tháng 10/2020, Hà Nội  hiện có đàn bò 130.000 con; sản lượng thịt bò 8.818 tấn; sữa đạt 28,8 nghìn tấn.

Đối với đàn bò sữa, thành phố có 13.805 con/2.314 hộ, tập trung chủ yếu tại 15 xã chăn nuôi bò sữa trọng điểm. Sản lượng sữa đạt trên 108 nghìn tấn/ngày. Toàn thành phố có 29 trại chăn nuôi bò sữa quy mô lớn ngoài khu dân cư với tổng đàn 747 con. Cơ cấu giống đạt tỷ lệ bò HF thuần chủng là 12%; HFF3 là 70%; HFF2 là 12%; HFF1 là 6%.

Đàn bò sữa được lai tạo giống bằng tinh của các giống bò sữa cao sản.  Kỹ thuật chăm sóc nuôi dưỡng, hệ thống chuồng trại, xử lý môi trường, phòng chống dịch bệnh được các hộ chăn nuôi quan tâm và đầu tư. Công tác chọn giống cũng thường xuyên được thực hiện để loại những con có khả năng sinh sản kém, sản lượng sữa thấp. Do đó chất lượng đàn bò sữa được cải thiện đáng kể. Năng suất sữa bình quân hiện tại đạt 4.9 tấn/con/chu kỳ.

Tổng đàn bò thịt, bò sinh sản toàn thành phố gần 117 nghìn con; tập trung ở 39 xã, vùng chăn nuôi bò thịt trọng điểm với 37.704 con/17.980 hộ, trong đó: bò cái sinh sản 23.471 con.  Hà Nội có 92 trại chăn nuôi bò thịt quy mô lớn ngoài khu dân cư với  tổng đàn bò là 2.175 con. Tỷ lệ TTNT trên đàn bò thịt đạt 80%, tổng số bê sinh ra từ phương pháp TTNT hàng năm khoảng 60.000 con. Cơ cấu đàn bò đa dạng với nhiều giống bò chất lượng cao: 65% bò lai Zebu, gần 30% bò lai hướng thịt (Angus, Droughmaster, Wagyu, BBB….), bò vàng địa phương còn gần 5%.

Đàn bò thịt tại xã Minh Châu, huyện Ba Vì, Hà Nội

Hà Nội phát triển công tác giống theo 03 nhóm chiến lược: Chuyên thịt (F_1,  F₂ BBB), chuyên thịt chất lượng cao (F₁ Wagyu), kiêm dụng (lai Brahman; Charolais; Angus…); Xây dựng bản đồ chăn nuôi phù hợp với từng vùng địa lý và chất lượng bò cái nền.

Thành phố đã triển khai Dự án “Ứng dụng kết quả nghiên cứu, lai tạo giống bò thịt BBB trên nền bò cái lai Sind tạo thành đàn bò F₁ hướng thịt trên địa bàn thành phố Hà Nội”, đến nay, dự án đã lai tạo và sản xuất được trên 130 000  bê lai F₁BBB, mang lại giá trị thu nhập tăng thêm đối với chăn nuôi bò thịt gần 1.000 tỷ đồng.

Theo đánh giá của ngành nông nghiệp, với nhiều chính sách khuyến khích phát triển chăn nuôi của Trung ương và Thành phố, Hà Nội tập trung nâng cao chất lượng đàn bò thịt, duy trì và phát triển đàn bò cái nền lai Zebu làm tiền đề cho việc ứng dụng công nghệ cao vào lai tạo, sản xuất giống bò thịt trên địa bàn Hà Nội. Hà Nội đã sử dụng tinh bò chất lượng cao vào lai tạo cho kết quả tốt, cụ thể: đối với bò thịt là các giống BBB và phân ly giới tính đực, Wagyu, Charolai, Angus…; đối với bò sữa là các giống HF nhập ngoại, tinh HF phân ly giới tính cái.  

Chăn nuôi bò đã tạo công ăn việc làm cho người lao động ở nông thôn, tận dụng được nguồn lao động nhàn dỗi và tăng hiệu quả kinh tế, thu nhập cho người chăn nuôi. Tận dụng nguồn phụ phẩm nông nghiệp làm thức ăn chăn nuôi góp phần vào giải quyết môi trường nông nghiệp. Hà Nội đã hình thành rõ nét các vùng, xã chăn nuôi trọng điểm, các trại chăn nuôi quy mô lớn ngoài khu dân cư, các trại, hộ chăn nuôi quy mô vừa và lớn; cùng với đó, các trang trại chăn nuôi bò ứng dụng công nghệ cao trên địa bàn Hà Nội.

Chăn nuôi bò sữa tại một nông hộ ở Hà Nội

Tuy nhiên, tồn tại, hạn chế của ngành chăn nuôi bò của Hà Nội hiện nay đó là người chăn nuôi do điều kiện kinh tế còn nhiều khó khăn, thường không chăn nuôi bò đến khi giết thịt mà chủ yếu bán bê ngay sau khi sinh ra, dẫn tới hiệu quả kinh tế chưa cao.

Các hộ đa phần còn sử dụng thức ăn tận dụng, chưa áp dụng chăn nuôi theo hướng công nghệ cao (sử dụng thức ăn TMR, TMF) trong chăn nuôi bò. Tốc độ đô thị hóa nhanh, nên diện tích đất sử dụng để trồng cỏ cho bò đang dần bị thu hẹp, nguồn thức ăn thô xanh phục vụ chăn nuôi bò còn hạn chế, dẫn tới thiếu hụt nguồn thức ăn cho bò vào mùa đông. Vướng mắc, khó khăn về tháo gỡ thủ tục đất đai nên chưa khuyến khích được các doanh nghiệp đầu tư vào phát triển chăn nuôi, phát triển chuỗi liên kết tiêu thụ sản phẩm chăn nuôi trên địa bàn Hà Nội.

Đưa ngành chăn nuôi bò lên tầm cao mới

Theo ông Nguyễn Huy Đăng, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT cho biết, trong thời gian tới Hà Nội sẽ tiếp tục công tác tuyên truyền phổ biến Luật chăn nuôi thực hiện nghiêm việc đăng ký chăn nuôi, khai báo chăn nuôi thống kê kịp thời sự biến động đàn gia súc để có kế hoạch điều chỉnh kịp thời cơ cấu đàn vật nuôi cho phù hợp từng giai đoạn, hạn chế khủng hoảng rủi ro trong chăn nuôi. 

Đồng thời phát triển chăn nuôi theo hướng sản xuất con giống, ứng dụng công nghệ cao theo chuỗi giá trị; xây dựng các cơ sở giống chất lượng cao, vùng sản xuất chăn nuôi an toàn dịch bệnh và an toàn thực phẩm, tập trung cải tạo con giống theo hướng tăng năng suất, chất lượng. Tiếp nhận, nhập bổ sung một số giống mới, chất lượng cao, như: Giống bò BBB, Senepol, Angus, Wagyu,… cao sản có năng suất, chất lượng vượt trội được nhập từ các nước có nền chăn nuôi tiên tiến.

Sở NN&PTNT sẽ tham mưu với UBND TP có các chính sách đặc thù về đất đai, con giống; hỗ trợ tuyên truyền, quảng bá, xúc tiến tiêu thụ các sản phẩm chăn nuôi nhằm khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực chăn nuôi bò thịt trên địa bàn thành phố.

“Về phía các huyện, thị xã cũng cần có cơ chế riêng để khuyến khích DN hợp tác, liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm chăn nuôi. Cùng với đó, phối hợp với Sở NN&PTNT Hà Nội trong việc thực hiện các chương trình, dự án về phát triển chăn nuôi bò thịt trên địa bàn TP. Đặc biệt là quan tâm đào tạo nguồn nhân lực để nâng cao tay nghề, trình độ chuyên môn cho dẫn tinh viên và cán bộ thú y cơ sở”, ông Nguyễn Huy Đăng nhấn mạnh.

Còn TS Tăng Xuân Lưu – Giám đốc Trung tâm Bò và Đồng cỏ Ba Vì  cho rằng, Hà Nội nên đi theo con đường phát triển đàn bò thịt chất lượng và làm giống. Cùng với đó, TS Lưu chỉ ra 4 điểm quan trọng trong phát triển chăn nuôi bò thịt của Hà Nội, cụ thể như sau:

Thứ nhất,muốn có đàn bò chất lượng thì phải tiếp tục cải tạo đàn bò cái nền.

Thứ hai, nhất thiết phải xây dựng thương hiệu bò thịt Hà Nội thông qua tuyên truyền. Ví dụ như khi Hà Nội nuôi được con bò Wagyu, để người tiêu dùng, các nhà hàng, khách sạn mua nó thì phải tuyên truyền những giá trị dinh dưỡng vượt trội của nó như thế nào đối với người tiêu dùng, thực hiện chỉ dẫn địa lý…

Thứ ba, Hà Nội làm được cuộc cách mạng trong chăn nuôi bò chỉ khi thành công trong cách mạng chế biến thức ăn TMR, TMF. Lúc đó, dù người nông dân không cần có ruộng vẫn hoàn toàn nuôi được bò.

Thứ 4, xuất hiện bệnh mới và chủng mới của nhiều loại bệnh thông thường trên bò thịt như bệnh LMLM đa tuyp (O, A,C, Asia, SAT1, SAT2, SAT3…); nhiễm khuẩn đường hô hấp; lép tô; tan huyết; bệnh black led; bệnh viêm da nổi cục; vi rút biến thể mới; bệnh chuyển hóa trong dinh dưỡng.  Ví dụ, thời gian qua, có thời điểm 39-40 độ mà vẫn xuất hiện bệnh Lở mồm long móng… đòi hỏi ngành Thú y cần sát sao theo dõi và nghiên cứu thêm.

Còn theo PGS TS Sử Thanh Long – Trưởng Bộ môn Ngoại sản (Khoa Thú y – Học viện Nông nghiệp Việt Nam) cho rằng, để nâng tầm ngành bò, Hà Nội nên: 1. Xây dựng thương hiệu cho bò thịt Hà Nội bằng việc tiến hành đánh giá chất lượng thịt bò bằng thang điểm (tham khảo kinh nghiệm các quốc gia khác đã xây dựng thang điểm cho thịt bò đen, thịt bò Hanu); 2. Nâng cao phúc lợi cho bò và coi đây là một tiêu chí có thể nâng cao giá trị cho các sản phẩm của ngành bò Hà Nội; 3. Nâng cao năng suất sinh sản cho đàn bò, bằng việc rút ngắn khoảng cách lứa đẻ, với các phương pháp như gây động dục đồng loạt, thụ tinh nhân tạo, cấy truyền phôi…

Hà Ngân