[Tạp chí Chăn nuôi Việt Nam] – Giết mổ và chế biến được nhận định là khâu yếu của ngành chăn nuôi Việt Nam. Tuy nhiên, sau cuộc khủng hoảng thừa và thiếu của chăn nuôi lợn năm 2017 – 2018 vừa qua, làn sóng đầu tư vào lĩnh vực chế biến, giết mổ và xuất khẩu thịt diễn ra mạnh mẽ và được dự báo sẽ tăng trưởng nhanh trong những năm tiếp theo.

Thị trường tiềm năng cho giết mổ và chế biến

Theo Cục chăn nuôi, năm 2017 nước ta sản xuất được 5,204.1 triệu tấn thịt. Năm 2016 và năm 2017, Việt Nam đứng thứ 6 thế giới về sản lượng thịt lợn và thứ 7 toàn cầu về số lợn giết mổ. Năm 2018, FAO dự đoán Việt Nam tiếp tục chiếm vị trí thứ 6 toàn cầu về sản lượng thịt lợn.

Top 10 quốc gia sản xuất thịt lợn nhiều nhất năm 2017

Theo TS Đoàn Xuân Trúc, Phó Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam, thịt lợn vẫn luôn chiếm tỷ trọng cao nhất trong cơ cấu tiêu dùng của người Việt, song tỷ trọng này sẽ giảm dần do đa dạng hóa cơ cấu và chủng loại thực phẩm tiêu dùng cùng với đó, chuyển dịch dần sang mặt hàng thức ăn nguội chế biến sẵn và ăn nhanh.

Việt Nam đứng thứ bảy thế giới về tiêu thụ thịt lợn (sau Trung Quốc, EU, Mỹ, Nga, Brazin, Nhật Bản). Cùng với đó, nhu cầu nhập khẩu thịt lợn vẫn cao, chủ yếu từ các nước châu Á, năm  2018 các nước Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Hồng  Kong, Philippines, Đài Loan và Liên bang Nga…dự kiến nhập khẩu trên 4 triệu tấn thịt lợn đông lạnh chiếm 50% số lượng thịt lợn thương mại toàn cầu ước tính cho năm 2018. Đây là cơ hội để Việt Nam tăng xuất khẩu.

Cùng với đó, thịt lợn cũng là mặt hàng có lợi thế để xuất khẩu về lâu dài: Việt Nam đang ở TOP 10 các nước xuất khẩu nhiều thịt lợn của thế giới. Lâu nay, Việt Nam vẫn xuất được lợn sữa đông lạnh chính ngạch (có lúc cả lợn choai) sang Hong Kong, Malaysia Singapore với trên chục ngàn tấn/năm. Thập niên 80-90 Việt Nam xuất thịt lợn mảnh đông lạnh sang Nga và một số nước Đông Âu.

Và để xuất khẩu được thịt sang nước ngoài, ông Trần Thanh Nam, Thứ trưởng Bộ NN&PTN, cho rằng: “Thị trường nhập khẩu thịt lợn yêu cầu phải qua giết mổ, chế biến sâu và đảm bảo ATTP. Ở các nước châu Âu, thịt lợn giết mổ được cấp động sử dụng trong cả năm nhưng ở Việt Nam chủ yếu vẫn còn thói quen ăn thịt tươi, nóng. Chính vì vậy, Bộ NN&PTNT khuyến khích các doanh nghiệp nâng cao công nghệ chế biến, đặc biệt là chế biến sâu thành các sản phẩm như xúc xích, thịt nguội… để đáp ứng được yêu cầu của thị trường quốc tế”.

Theo nhiều chuyên gia nhận định, giết mổ và chế biến đang là công đoạn đem lại lợi nhuận nhiều nhất trong chuỗi giá trị ngành chăn nuôi.Tuy nhiên, so với thị trường thịt tươi truyền thống, thị phần sản phẩm chế biến còn rất khiêm tốn. Nếu tháo gỡ được nút thắt này, giá trị ngành chăn nuôi có thể tăng vài chục, thậm chí cả 100% là chuyện hoàn toàn khả thi.

Ông Trần Tấn An, Giám đốc Công ty cổ phần Greenfeed Việt Nam cho biết: “Chúng tôi dự báo tốc độ tăng trưởng ngành thịt tươi sống chỉ đạt từ 3-4% vì thị trường đã vào trạng thái bão hòa. Nhưng thực phẩm chế biến của Việt Nam chỉ mới bắt đầu phát triển nên tốc độ tăng trưởng được kỳ vọng đạt mức cao hơn. Chính vì vậy, mảng thực phẩm chế biến được doanh nghiệp rất chú trọng đầu tư trong thời gian tới”.

Thời gian gần đây, ngành chăn nuôi bắt đầu chuyển mình khi một số doanh nghiệp, tập đoàn đang đẩy mạnh đầu tư các nhà máy chế biến thịt hiện đại, đạt chuẩn quốc tế với tham vọng không chỉ chiếm lĩnh được thị trường nội địa mà còn vươn ra xuất khẩu.

Doanh nghiệp đầu tư vào chăn nuôi, giết mổ, chế biến

Tại Đồng Nai, Công ty TNHH Koyu & Unitek (TP.Biên Hòa), doanh nghiệp tiên phong xuất khẩu thịt gà tươi vào thị trường Nhật Bản cũng đang đầu tư mạnh vào dòng thực phẩm chế biến để mở rộng mặt hàng xuất khẩu. Ông Nguyễn Văn Quyền, Trưởng ban Đề án xuất khẩu của Công ty TNHH Koyu & Unitek chia sẻ: “Doanh nghiệp đầu tư 6 triệu USD cho nhà máy chế biến với máy móc, thiết bị hoàn toàn nhập khẩu từ Nhật Bản. Các mặt hàng chế biến chủ lực của chúng tôi đều đạt tiêu chuẩn xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản và nhiều quốc gia khác”.

Nhà máy chế biến thực phẩm Đồng Nai (DnF) tại huyện Trảng Bom, Đồng Nai do Công ty cổ phần Greenfeed Việt Nam và Tổng công ty công nghiệp thực phẩm Đồng Nai hợp tác đầu tư vừa đi vào hoạt động đầu tháng 10-2018, được coi là sự “phục sinh” của thương hiệu thực phẩm chế biến D&F trước đây. Tổng số vốn đầu tư ban đầu của nhà máy là 7 triệu USD. Ngoài dây chuyền giết mổ heo, gà cung cấp thịt tươi sống, thực phẩm chế biến cũng là dòng sản phẩm chủ lực của nhà máy với dây chuyền chế biến đạt công suất từ 3-5 tấn sản phẩm/ngày. Tuy mới ra thị trường nhưng sản phẩm chế biến của nhà máy khá đa dạng từ thực phẩm chế biến mát – đông lạnh đến chế biến khô như: chả lụa, giò thủ, nem chua, thịt nguội, xông khói, lạp xưởng…

Còn theo công ty TNHH Japfa Comfeed Việt Nam, doanh nghiệp hiện có hệ thống trại nuôi gia cầm với sản lượng 40 ngàn con/ngày, mong được UBND tỉnh Đồng Nai chấp thuận chủ trương đầu tư dự án nhà máy giết mổ gia cầm tại xã Xuân Hiệp (huyện Xuân Lộc). Dự kiến, tổng diện tích nhà máy rộng 2,5 hécta; công suất giết mổ 4 ngàn con gia cầm/giờ với dây chuyền hiện đại, đạt tiêu chuẩn xuất khẩu. Mục tiêu đầu tư dự án là giết mổ gia cầm xuất khẩu vào thị trường Nhật Bản. Doanh nghiệp cũng bày tỏ mong muốn đầu tư thêm nhà máy giết mổ heo tại Đồng Nai.

Cuối tháng 5/2018, Tập đoàn Mavin và Công ty Sojitz Nhật Bản đã hợp tác xuất khẩu thịt heo tươi cấp đông Việt Nam sang thị trường Myanmar với khoảng 26 tấn mỗi tháng. Mavin hiện có trang trại chăn nuôi, sản xuất thuốc thú y, chăn nuôi, chế biến và giết mổ thịt heo tiêu chuẩn quốc tế.

Tập đoàn MASAN đang đầu tư Nhà máy giết mổ lợn hiện đại, công suất 1,4 triệu con/năm ở Hà Nam. Tỉnh này đã bố trí 50 ha đất để hình thành vùng nguyên liệu 200.000 con/năm; 01 trang trại của Tập đoàn tại Nghệ An cung cấp 200.000 con/năm.

Còn Tập đoàn De Hues đã ký hợp tác liên doanh với Công ty Cổ phần Thực phẩm Vinh Anh xây dựng các chuỗi sản xuất lợn thịt để cung cấp nguyên liệu cho nhà máy giết mổ và chế biến thực phẩm Vinh Anh. Công ty Vinh Anh cũng dự đinh xây dựng nhà máy giết mổ và chế biến thịt gà.

Mới đây, Posco Deawoo – Tập đoàn đa quốc gia trong lĩnh vực thép, xây dựng Hàn Quốc hợp tác với Tập đoàn Tân Long trong việc cung cấp nguyên liệu TĂCN, nuôi lợn, chế biến thịt, xuất khẩu tại Việt Nam. Còn Tân Long đã ký thỏa thuận hợp tác với 6 công ty của Đan Mạch đầu tư công nghệ cao nuôi lợn quy mô lớn và hiện đại tại Việt Nam. Hiện, trại heo của Tân Long đã đạt tới quy mô 350,000 con nái sinh sản với định hướng nâng số lượng heo bán ra thị trường lên tới 1 triệu con thời gian tới. Tân Long đang đầu tư xây dựng các trang trại quy mô lớn tại Myanmar, với kế hoạch cung ứng khoảng 100.000 con heo thịt cho thị trường này trong năm 2019.

Hay như Công ty cổ phần Chăn nuôi C.P. Việt Nam (TP.Biên Hòa) đã sớm đầu tư vào lĩnh vực chế biến thực phẩm. Nhằm đẩy mạnh thị trường tiêu thụ thực phẩm chế biến, đến nay C.P đã phát triển hệ thống cửa hàng thức ăn nhanh Five Star với trên 500 điểm kinh doanh và mục tiêu sẽ tăng lên 2 ngàn điểm trong 3 năm tới. Cùng với đó, Công ty thảo luận với Hà Nội và Bắc Giang về địa điểm xây dựng Nhà máy giết mổ lợn. Công ty này cũng đầu tư 1000 tỷ đồng để phát triển chăn nuôi tại Bình Định (trong đó có Nhà máy TACN, trang trại lợn và nhà máy giết mổ).

Dây chuyền giết mổ, chế biến thịt gia cầm tại Công ty Cổ phần Chăn nuôi C.P Việt Nam

Tập đoàn DABACO đang nhận bàn giao 12 ha đất tại Bắc Ninh để xây dựng Nhà máy giết mổ và chế biến thịt lợn.

Tháng 7/2018 vừa qua, nhà máy giết mổ, chế biến gia cầm Viet Avis của công ty Phú Gia được khánh thành với diện tích gần 60.000m²  với số vốn đầu tư 300 tỷ đồng. Sau khi hoàn thành đi vào sử dụng, công suất chế biến giai đoạn 1 của nhà máy đạt 2.500 con/giờ. Các sản phẩm sau khi chế biến sẽ xuất khẩu sang thị trường các nước EU và châu Âu.

Còn với Công ty Cổ phần Tiên Viên, năm 2019 công ty cũng sẽ xây dựng và đưa vào hoạt động Nhà máy giết mổ và chế biến thực phẩm đạt tiêu chuẩn ISO 22000/HACCP, hoàn thiện chuỗi liên hoàn kép tin an toàn vệ sinh thực phẩm từ: Sản xuất giống – Thức ăn chăn nuôi – Chăn nuôi – Giết mổ – Chế biến – Vận chuyển, bảo quản phân phối. Đây hứa hẹn sẽ là mô hình tiêu biểu cho chuỗi thực phẩm liên hoàn khép kín của Hà Nội.

Cùng với đó, Bộ NN&PTNT cũng đã ký thỏa thuận với tổ chức Thú y thế giới (OIE) để hỗ trợ các doanh nghiệp chăn nuôi sản xuất theo chuỗi đạt tiêu chuẩn chất lượng để xuất khẩu.Trước hết sẽ tập trung vào việc nhà nước đồng hành hỗ trợ các doanh nghiệp  lớn, các tập đoàn lớn để họ tìm kiếm thị trường, đồng thời trên cơ sở yêu cầu của các tập đoàn để xây dựng các vùng nguyên liệu, chế biến xuất khẩu.

Cuộc đua dài hơi, tốn kém…

Hiện nay xuất khẩu sản phẩm đã qua chế biến sẽ ít gặp khó khăn về mặt dịch tễ (hiện đang là rào cản lớn trong xuất khẩu các mặt hàng thịt tươi sống của Việt Nam). Điển hình là việc xuất khẩu thịt lợn sang Trung Quốc, theo ông Hồ Toả Cẩm, Tham tán Kinh tế Đại sứ Quán Trung Quốc tại Việt Nam cũng cho biết, Trung Quốc là thị trường tiêu thụ lớn thịt lợn với 1,4 tỷ người, sản lượng thịt lợn tiêu thụ 60 triệu tấn/năm, tương đương 600 triệu con lợn. Hiện Trung Quốc mỗi năm phải nhập khẩu rất nhiều thịt lợn. Chất lượng thịt lợn Việt Nam ngon hơn thịt lợn Trung Quốc. Tuy nhiên, do Việt Nam chưa thanh toán xong dịch bệnh lở mồm long móng nên chưa thể xuất khẩu lợn sang Trung Quốc theo đường chính ngạch.

Còn theo ông Trần Tấn An, Giám đốc Công ty cổ phần Greenfeed Việt Nam cho biết: “Với dòng sản phẩm chế biến, chúng tôi còn nhắm đến thị trường xuất khẩu nên có kế hoạch tiếp tục đầu tư mạnh để đổi mới công nghệ chế biến theo chuẩn quốc tế. Tuy nhiên đây là bài toán cần sự đầu tư lớn, dài hơi vì áp lực cạnh tranh trong ngành này không nhỏ. Trước mắt, chúng tôi đang tập trung quảng bá thương hiệu, phát triển tốt thị trường nội địa”.

Ông Kiều Minh Lực, đại diện của Công ty cổ phần chăn nuôi C.P. Việt Nam chia sẻ, thị phần thực phẩm chế biến từ thịt của Việt Nam còn thấp và đây là cơ hội cho ngành chế biến. “Tuy nhiên, giá thành thịt heo, gà của Việt Nam còn cao hơn nhiều so với mặt bằng thế giới; áp lực cạnh tranh với sản phẩm chế biến nhập khẩu… là những thách thức không nhỏ với doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này. Doanh nghiệp phải xác định chỉ khi vững chân tại thị trường nội địa thì mới có lực để bước ra thị trường thế giới” – ông Lực nói.

ĐỨC PHÚC