[Chăn Nuôi Việt Nam] – Ngày 22/12/2024, Tổng Bí thư Tô Lâm đã ký ban hành Nghị quyết số 57-NQ/ TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Nghị quyết này được coi là động lực giúp khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển giao nghiên cứu, sản xuất của ngành chăn nuôi có nhiều bước tiến mới.

Nghị quyết 57 như “củ hích lớn” cho sự phát triển KHCN trong đó có ngành chăn nuôi

Dấu ấn nổi bật về khoa học, công nghệ (KHCN) của ngành chăn nuôi, thú y

Theo ông Dương Tất Thắng, Cục trưởng Cục Chăn nuôi và Thú y, giai đoạn 2013-2024, có 47 giống vật nuôi mới được đưa vào công nhận. Hiện nay, đã có 59 giống có năng suất và chất lượng cao được đưa vào sản xuất, trong đó có 16 giống mới, 12 giống ngoại nhập và 31 giống lai tạo.

Từ năm 2009- 2024, có 120 tiến bộ kỹ thuật (TBKT) được công nhận. Trong đó giống vật nuôi có 87 TBKT (10 TBKT giống lợn, 33 TBKT giống gà, 24 TBKT giống thủy cầm, 4 TBKT về trâu – bò, 14 TBKT về tằm, đà điểu, bồ câu và 2 TBKT về cừu). Thức ăn chăn nuôi có 6 TBKT về quy trình sản xuất thức ăn cho lợn, ngan và chế biến rơm cho trâu, bò. Môi trường chăn nuôi có 27 TBKT về quy trình xử lý biogas và các mẫu công trình khí sinh học, chế phẩm sinh học.

Hiện nay, có 27 quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về lĩnh vực chăn nuôi, thú y còn hiệu lực. Đối với TCVN lĩnh vực chăn nuôi do Cục Chăn nuôi và Thú y quản lí có 399 tiêu chuẩn.

Việt Nam đã chủ động hơn 70% số lượng, chủng loại vaccine, thuốc thú y, đáp ứng nhu cầu trong nước, hằng năm xuất khẩu sang hơn 45 quốc gia, thu về hàng trăm triệu USD. Trong đó, điển hình là một số thành tựu như:

Nghiên cứu và sản xuất thành công vaccine Dịch tả lợn châu Phi (năm 2020).

Sản xuất thành công vaccine lở mồm long móng type O vào năm 2018; giải quyết phòng bệnh cho khoảng 20.000 gia súc mỗi năm, giảm hàng trăm tỷ đồng nhập khẩu vaccine hàng năm.

Sản xuất vaccine phòng hội chứng rồi loạn hô hấp và sinh sản ở lợn (PPRS).

Thanh toán được bệnh dịch tả trâu, bò được Tố chức Thú y thế giới (OIE) công nhận.

Khổng chế một số bệnh lớn như: dịch tả lợn cổ điển, bệnh Newcastle, bệnh Gumboro, bệnh Marek, bệnh Đậu… gây thiệt hại nặng nề cho ngành chăn nuôi.

Với các thành tựu về giống vật nuôi, tiến bộ kỹ thuật đã đạt được, các đơn vị nghiên cứu đã cung cấp cho thị trường trên 10 triệu con gà giống ông, bà và 2 triệu con vịt ngan giống các loại. Các giống gà nội và gà lai lông màu do Việt Nam chọn lọc, lai tạo ước tính chiếm khoảng 35% thị phần; hàng năm cung cấp 1 triệu liều tinh trâu, bò chất lượng cao (chiếm trên 40% thị phần cả nước); cung cấp 25.000 con lợn giống bố mẹ (chuyển giao trực tiếp) và 100.000 con lợn bố mẹ (thông qua chuyển giao lợn giống ông, bà). Trung bình mỗi năm, các sản phẩm KHCN ngành chăn nuôi đã góp phần làm tăng giá trị gia tăng cho ngành chăn nuôi ước tính khoảng trên 15.000 tỷ đồng.

Đối với doanh nghiệp, thực tế cho thấy, đơn vị nào chú trọng đến KHCN, đổi mới sáng tạo thì sẽ gặt hái được nhiều thành công. Tiêu biểu, phải kể tới Tập đoàn Dabaco với tổng tài sản hơn 14.000 tỷ đồng năm 2024.

Theo ông Nguyễn Văn Tuế, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Dabaco Việt Nam, suốt gần 3 thập kỷ thành lập và phát triển, điểm đặc biệt làm nên dấu dấn của Dabaco không chỉ là ở quy mô, mà chính là ở tư duy đi đầu ứng dụng KHCN hiện đại, công nghệ sinh học, công nghệ số vào mọi mắt xích sản xuất. Tập đoàn đã đầu tư đồng bộ dây chuyền thiết bị hiện đại, phần mềm quản lý thông minh, công nghệ tự động hóa, số hóa, mang đến bước nhảy vọt về năng suất, chất lượng và hiệu quả kinh tế. Tập đoàn xác định nghiên cứu và ứng dụng KHCN là nền tảng cốt lõi để nâng cao hiệu quả chăn nuôi, đảm bảo an toàn dịch bệnh, tăng năng suất, cải thiện chất lượng sản phẩm, kiểm soát dịch bệnh và thúc đẩy phát triển bền vững.

Còn một loạt những “điểm nghēn”…

Theo ông Nguyễn Văn Long, Vụ trưởng Vụ KHCN (Bộ NN và MT), trong những vấn đề cốt lõi được các cấp lãnh đạo Bộ chỉ rõ trong thời gian qua chính là sự chậm trễ trong đổi mới thể chế, đặc biệt là các quy định liên quan đến cơ chế trọng dụng nhân tài. Hiện nay, chưa có hành lang pháp lý đủ linh hoạt để thu hút, giữ chân đội ngũ nhà khoa học trình độ cao, cũng như xây dựng các nhóm nghiên cứu mạnh yếu tố nền tảng cho bất kỳ sự phát triển đột phá nào.

Một bất cập khác là phân bổ nguồn lực thiếu hợp lý. Ở cấp địa phương, ngân sách chi cho KHCN có thể lên tới 2% tổng chi, nhưng lại thiếu đội ngũ nhân lực thực hiện. Trong khi đó, ở cấp Trung ương, nơi tập trung nhiều nhà khoa học đầu ngành, thì lại thiếu kinh phí để triển khai nghiên cứu.

Không chỉ vậy, trong tổng kinh phí dành cho KHCN, chi trực tiếp cho hoạt động nghiên cứu chỉ chiếm khoảng 46%, phần còn lại dồn vào duy trì bộ máy, lương thưởng, hành chính…

Một rào cản lớn nữa chính là thủ tục hành chính phức tạp, kéo dài. Nhiều đề tài, nhiệm vụ khoa học mất tới 5-6 năm từ khi để xuất đến khi được phê duyệt và triển khai, khiến kết quả nghiên cứu không còn phù hợp thực tế. Điều này làm chậm nhịp chuyển giao công nghệ vào sản xuất và gây lãng phí nguồn lực đầu tư.

“Điều đáng lo ngại là trong khi các quốc gia phát triển tập trung xây dựng các nhóm nghiên cứu xuất sắc, có tầm ảnh hưởng khu vực và quốc tế, thì tại Việt Nam đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường số lượng các nhóm nghiên cứu mạnh còn rất ít. Tốc độ tăng trưởng về số lượng giáo sư, phó giáo sư, nhà khoa học đầu ngành cũng đang có chiều hướng chững lại, thậm chí suy giảm từ năm 2024 đến nay”, ông Nguyễn Văn Long nhấn mạnh.

Đối với khối doanh nghiệp, ông Nguyễn Văn Tuế, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Dabaco Việt Nam cho rằng, thách thức của doanh nghiệp phải đối mặt khi ứng dụng KHCN trong sản xuất. Cụ thể đó là: Chi phí đầu tư cho KHCN hiện đại là rất lớn, trong khi đó, thời gian hồi vốn dài, tỷ suất lợi nhuận ban đầu thấp đã tạo áp lực tài chính lớn.

Các công nghệ, thiết bị, nguyên liệu nhập khẩu từ bên ngoài. Điều này làm gia tăng chi phí mua sắm, thuế, vận chuyển mà còn dẫn tới rủi ro khi vận hành, phụ thuộc nhà cung cấp trong bảo trì, sữa chữa, đặc biệt là nguồn linh kiện thay thế khan hiểm. Nguồn nhân lực chất lượng cao tại Việt Nam đang thiếu hụt, chưa đáp ứng đủ nhu cầu. Thị trường tiêu dùng, đặc biệt ở phân khúc phổ thông vẫn còn nhạy cảm về giá, trong khi các sản phẩm công nghệ cao lại đòi hỏi về chi phí sản xuất lớn, đặt doanh nghiệp trước bài toán khó cân đối giữa chất lượng và giá thành cạnh tranh.

Cần những giải pháp căn cơ

Theo ông Nguyễn Văn Long, đối với lĩnh vực chăn nuôi và thú y, cần khuyến khích các doanh nghiệp tham gia nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ vào sản xuất. Ưu tiên, khuyến khích nghiên cứu ứng dụng và chuyển giao công nghệ cao, công nghệ tiên tiền, công nghệ mới, công nghệ sinh học vào lĩnh vực giống vật nuôi, thức ăn chăn nuôi, thuốc thú y, sản xuất vaccine, nhận dạng, truy xuất động vật, giết mổ, chế biến, phòng, chống dịch bệnh và xử lý môi trường trong chăn nuôi.

Còn theo Cục trưởng Cục Chăn nuôi và Thú y Dương Tất Thắng, cần hoàn thiện cơ chế theo hướng tinh gọn thủ tục liên tục chính, tạo đột phá về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, hiệu quả và hội nhập. Tiếp theo là hoàn thiện hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm chăn nuôi, mã số vùng nuôi, giết sạch… và xây dựng cơ sở dữ liệu về quan sát môi trường.

Bên cạnh đó, cần phát triển công nghiệp sản xuất giống vật nuôi, phát triển công nghiệp sản xuất TĂCN. Nâng cấp hệ thống quản lý thông tin “Kiểm soát Tắt”, xây dựng hệ thống quản lý dữ liệu tập trung cho quản lý thuốc thú y và cuối cùng là tăng cường hợp tác quốc tế.

Ông Nguyễn Văn Tuế, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Dabaco Việt Nam kiến nghị, cần miễn giảm thuế thu nhập doanh nghiệp đối với phần lợi nhuận từ hoạt đông nghiên cứu và đổi mới công nghệ; giảm thuế nhập khẩu cho máy móc, thiết bị, linh kiện phục vụ sản xuất công nghệ cao. Đồng thời, thành lập quỹ tín dụng xanh, quỹ đổi mới sáng tạo quốc gia với lãi suất ưu đãi sẽ giúp doanh nghiệp tiếp cận được nguồn vốn rẻ, giảm bớt rủi ro tài chính khi đầu tư các dự án đổi mới mang tính đột phá.

Khuyến khích hợp tác chặt chẽ giữa doanh nghiệp với cơ quan quản lý nhà nước, trường đại học, viện nghiên cứu để triển khai mô hình đào tạo kép, kết hợp giữa lý thuyết và thực hành tại doanh nghiệp. Đồng thời, có cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp cử cán bộ kỹ thuật ra nước ngoài học tập, cập nhật kiến thức, kỹ năng vận hành thiết bị hiện đại, lập trình, phân tích dữ liệu và quản lý chất lượng sản phẩm công nghệ cao.

Cần xây dựng các chính sách hỗ trợ đặc thù cho sinh viên theo học các ngành nông nghiệp, công nghệ cao với chi phí ưu đãi, học bổng khuyến khích, hỗ trợ thực tập tương tự mô hình ưu tiên mà ngành giáo dục đã áp dụng. Những chính sách này không chỉ giúp thu hút nhân lực trẻ ngành chất lượng cao mà còn góp phần giải quyết bài toán thiếu hụt nguồn nhân lực đang là thách thức của ngành hiện nay.

Đơn giản hóa thủ tục hành chính, cắt giảm thủ tục rườm rà, không cần thiết, đơn cử như hợp chuẩn hợp quy trong lĩnh vực TĂCN, thuốc thú y… sẽ giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian, chi phí và giảm rào cản xuất khấu.

Tuyên truyền nâng cao nhận thức của người dân về giá trị của sản phẩm công nghệ cao, đẩy mạnh chương trình “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam”…

Hà Ngân