GS.TS. Lê Viết Ly

Chiếu dời đô là văn bản do Lý Thái Tổ ban hành vào mùa xuân năm 1010, trong đó nhắc đến lợi thế của đất Thăng Long. Việc dời đô từ Hoa Lư đến Đại La thể hiện con mắt tinh tường của vị vua xưa muốn có một Thủ đô xứng tầm với nước Đại Việt. Và, Thăng Long trong suốt chiều dài lịch sử đã xứng đáng là vùng “đất thiêng”.

Thế nhưng, Thăng Long – Hà Nội cũng đã từng trải qua những ngày nguy cấp khi Nguyễn Ánh (hiệu Gia Long) chọn Huế là thủ đô cho triều Nguyễn.

Đời vua Minh Mạng đã đổi Bắc Thành thành tỉnh Hà Nội. Năm 1835, Minh Mạng cho hạ thấp tường thành xuống một thước tám tấc (tương đương với 3,7 mét), cho bịt hai cửa Tây và Nam. Và từ đấy Hà Nội trở thành tỉnh như 30 tỉnh phía Bắc. Hà Nội – Thăng Long, nơi Lý Công Uẩn chọn để dời đô bị hạ cấp và lãng quên dần.

Cũng may là thực dân Pháp lúc bấy giờ nhìn ra những lợi thế nên chọn Hà Nội là thủ phủ của ba nước Việt – Miên – Lào dưới sự đô hộ của Pháp.

Hai ông toàn quyền Pháp đầu tiên đã để lại dấu ấn với những công trình xây cho Hà Nội, trong đó phải kể đến Cầu Long Biên (Paul Doumer), Phủ toàn quyền (nay là Phủ Chủ tịch), Nhà hát lớn, và nhiều dãy phố mang kiến trúc châu Âu.

Cũng phải nói thêm một điều thể hiện sự thâm độc của thực dân Pháp khi chia Việt Nam thành ba kỳ: Nam Kỳ bị cai trị như kiểu thuộc địa; Trung Kỳ cai trị theo kiểu phong kiến nhà Nguyễn – tuy có Thống sứ Pháp quyết định những sự kiện lớn; Bắc Kỳ thì do Thống sứ Pháp cai quản, Bắc Bộ phủ như ta thường gọi được xây dựng từ năm 1918 cai quản từ Ninh Bình đến biên giới Việt Trung.

Có thể thấy, Hà Nội – thủ đô nước ta là nơi giao thoa giữa hai nền văn minh Việt – Pháp, không chỉ về kiến trúc mà cả về văn hóa, ẩm thực,…

Và một điều thú vị nữa là Cầu Long Biên là nơi chứng kiến sự rút lui nhục nhã của quân đội Pháp, và từ đó vĩnh viễn kết thúc chủ nghĩa Thực dân trên đất nước ta.

Cầu Long Biên (Paul Doumer)