[Chăn nuôi Việt Nam] – Ngành chăn nuôi Việt Nam sau dịch tả lợn châu Phi (ASF), Covid-19 chứng kiến quá trình thay đổi cơ cấu sản xuất mạnh mẽ từ nhỏ lẻ sang quy mô lớn, áp dụng công nghệ cao. Nhu cầu tuyển dụng nhân sự của các doanh nghiệp vẫn còn rất lớn. Tuy nhiên, tại các trường đào tạo chăn nuôi, thú y, số lượng sinh viên theo học lại giảm chưa từng thấy…

Giảng dạy tại bộ môn Dinh dưỡng, Khoa Chăn nuôi, Học viện Nông nghiệp Việt Nam

Báo động chất lượng, số lượng đầu vào ngành chăn nuôi – thú y

Hiện nay, hệ thống các trường đào tạo ngành chăn nuôi, thú y bao gồm Học viện Nông nghiệp Việt Nam, Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, Trường Đại học Lâm nghiệp, Trường Đại học Nông Lâm (Đại Học Huế), Trường Đại học Tây Nguyên, Trường Đại học Nông Lâm TP. Hồ Chí Minh, Trường Đại học Công nghệ TP. Hồ Chí Minh, Trường Đại học Cần Thơ, Trường Đại học Trà Vinh, Trường Đại Học Hùng Vương, Trường Đại học Đông Đô…

Trung bình, giai đoạn 2008-2018, các cơ sở đào tạo trong cả nước đã cung cấp cho thị trường 3.600-3.800 kỹ sư chăn nuôi và 7.500-7.800 bác sĩ thú y, trung bình khoảng 370 kỹ sư chăn nuôi và 780 BSTY/năm, trong đó Học viện Nông nghiệp Việt Nam đóng góp khoảng 55-60%. Tuy nhiên, theo khảo sát giai đoạn gần đây thì cơ bản các trường có số lượng sinh viên vào học thấp hơn nhiều giai đoạn trước.

Tại trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, TS. Phan Thị Hồng Phúc, Phó Hiệu trưởng cho biết, số lượng sinh viên theo học lĩnh vực nông nghiệp trong nhiều năm giảm đến trên 70% so với giai đoạn năm 2020 trở về trước. Ba năm gần đây, trường chỉ tuyển được khoảng 200 sinh viên hệ chính quy, bằng 1/3 của giai đoạn trước. Tại các sự kiện việc làm của các trường tổ chức ra, số lượng chỉ tiêu tuyển dụng lên tới cả 3.000 sinh viên nhưng thực tế chỉ tuyển được 300 sinh viên.

Tại Khoa Chăn nuôi của Học viện Nông nghiệp Việt Nam, hiện nay đào tạo mỗi khóa 150-250 sinh viên/khóa, thấp hơn so với từ 5-10 năm trước.

Không chỉ có số lượng sinh viên vào học ít mà điểm đầu vào của nhiều trường cũng ở mức thấp. Cụ thể, năm 2024, đầu vào xét tuyển của các ngành chăn nuôi chỉ từ 15-16 điểm; cao nhất là 18,2 điểm cho Khoa Chăn nuôi (Đại học An Giang – Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh).

Nhóm ngành thú y có điểm đầu vào cao hơn, cao nhất tập trung ở một số trường như Đại học Nông Lâm TP. Hồ Chí Minh trên 24 điểm; Đại học Cần Thơ 23,3 điểm; Học viện Nông nghiệp Việt Nam 19 điểm.

Chia sẻ với Chăn nuôi Việt Nam, TS. Bùi Huy Doanh, Trưởng Khoa Chăn nuôi, Học viện Nông nghiệp Việt Nam phân tích những nguyên nhân dẫn đến thực trạng này:

• Thứ nhất, có thể do định kiến về nghề nghiệp, nông nghiệp là “chân lấm tay bùn”, khi các con lựa chọn nghề nghiệp rất dễ bị ảnh hưởng bởi định kiến xã hội, truyền thông nên nghĩ rằng học nông nghiệp thì phải làm việc tiếp xúc với đối tượng vật nuôi rất vất vả.
• Thứ hai, quá trình đô thị hóa diễn ra nhanh, nhiều vùng quê không còn nhiều diện tích đất cho nông nghiệp, thế hệ trẻ cũng không có nhiều khái niệm về nông nghiệp thay vào đó sẽ tìm đến các ngành dịch vụ. Phần lớn sinh viên nông nghiệp xuất thân từ các vùng nông thôn, nơi có sản xuất manh mún chưa áp dụng kỹ thuật nhiều cũng ảnh hưởng đến tâm lý chọn nghề.
• Thứ ba, tình hình dịch bệnh và thiên tai có nhiều diễn biến phức tạp, người chăn nuôi lỗ vốn, mất sinh kế cũng ảnh hưởng đến việc lựa chọn nghề nghiệp.
• Thứ tư, mức thu nhập chưa hẳn đã cao so với ngành khác và điều kiện làm việc cần đảm bảo ATSH, nhất là đối với các công ty chăn nuôi heo cũng là yếu tố tác động.
• Thứ năm, các trường chưa chủ động đổi mới tiếp cận nhu cầu thị trường cũng như đối tượng là người học. Mặc dù, nhiều nơi cũng đã bắt đầu đổi mới chương trình, nâng cao cơ sở vật chất thực hành thực tập, kết nối doanh nghiệp trong đào tạo.
• Cuối cùng, các doanh nghiệp chưa chủ động trong việc quảng bá hình ảnh, nhu cầu nhân lực cũng như hình ảnh công việc ứng dụng công nghệ hiện đại trong chăn nuôi như ICT, IoT,… Mặc dù, tất cả các trường hay doanh nghiệp cũng đang quảng bá cơ hội việc làm rộng mở và mức thu nhập khá cao, các doanh nghiệp mỏi mắt tìm nhân sự đặc biệt là nguồn nhân lực qua đào tạo.

Hệ lụy: Trường gặp khó trong đào tạo, doanh nghiệp đỏ mắt tìm nhân sự

TS. Phan Thị Hồng Phúc, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên cho biết, “Thiếu cả về số lượng và chất lượng người học, dẫn đến tình trạng Khoa và Trường gặp khó khăn trong việc tổ chức đào tạo, còn doanh nghiệp thì “khát” nguồn lực lao động”.

“Do chất lượng đầu vào chưa cao, thầy cô phải rất vất vả để đào tạo và định hướng cho sinh viên. Chúng tôi phải theo sát, kèm cặp, chỉ bảo các em sát sao ngay từ kỳ đầu năm nhất. Để sinh viên có cái nhìn đúng về ngành nghề, chúng tôi đã đưa sinh viên đi tiếp cận nghề tại các doanh nghiệp, trung tâm, viện nghiên cứu… Từ năm thứ 3, sinh viên có thể đi thực tập nghề tại doanh nghiệp trong và ngoài nước (Đan Mạch, Úc, Israel, Nhật Bản…), việc này giúp cho các em bắt nhịp được với công việc ngay sau khi tốt nghiệp”, TS. Phúc chia sẻ.

Đứng ở góc độ doanh nghiệp, bà Nguyễn Trà My, bộ phận tuyển dụng Công ty Sunjin miền Bắc cho biết, ngành chăn nuôi, thú y hiện tại cần rất nhiều nhân lực do mở rộng thị trường kinh doanh và mở rộng các trang trại chăn nuôi. Ví dụ: Năm 2025, Sunjin mở rộng 02 trại 2.400 nái tại Thái Nguyên, cần 80 nhân sự tốt nghiệp đại học chuyên ngành chăn nuôi, thú y; 5 nhân sự tốt nghiệp sau đại học (Thạc sỹ, Tiến sỹ).

Lãnh đạo cấp cao của một doanh nghiệp chăn nuôi lớn tại Việt Nam chia sẻ trên báo chí: Tuyển dụng lao động nông nghiệp đang gặp khó khăn ở cả hai mặt chất lượng và số lượng. Công ty cần tuyển nhân sự chất lượng song vẫn cần đảm bảo số lượng người hàng năm để phục vụ nhu cầu công việc.

Trong những năm qua, bộ phận tuyển dụng công ty cũng chủ động tìm kiếm, giới thiệu việc làm đến người lao động, song việc tuyển dụng tương đối khó khăn, số lượng tương đối ít và đôi khi phải chấp nhận tuyển dụng nhân sự vừa làm việc vừa tiếp nhận đào tạo chuyên môn, tập huấn tại trung tâm đạo tạo và thực hành tại các cơ sở chăn nuôi cho đến khi nhân sự được chuẩn hóa và đạt được trình độ mong muốn.

Đối với công ty, việc đào tạo sẽ phụ thuộc tùy vào bộ phận và lĩnh vực đảm nhiệm. Như nhân viên chuyên về kỹ thuật chăn nuôi heo, thường phải đào tạo lại ít nhất 8 tháng. Về cơ bản phải mất 1,5 năm mới có thể làm việc độc lập bởi sau trường, lớp lý thuyết sẽ phải trải qua thực hành, học việc tại các trung tâm đào tạo của công ty, thực tập tại các trang trại cùng sự kèm cặp, hướng dẫn của các cấp quản lý. Các bộ phận khác như nhân viên thị trường công ty chỉ cần đào tạo tại trung tâm đào tạo và các trang trại khoảng 5-6 tháng để các em thực hành và làm quen việc.

Cập nhật, đổi mới chương trình đào tạo trong nền kinh tế số

Theo TS. Phan Thị Hồng Phúc, về phía các nhà trường, cần xây dựng đề án theo giai đoạn và cơ chế chính sách hợp tác với doanh nghiệp trong và ngoài nước; nắm bắt và dự báo nhu cầu nguồn nhân lực ngành nghề.

Rà soát, cập nhật và đổi mới chương trình đào tạo, chuyển đổi số trong đào tạo có sự tham gia của các bên liên quan nhằm đáp ứng nhu cầu xã hội trong thời đại cách mạng công nghiệp 4.0 và một nền kinh tế số. Đặc biệt, cần chú trọng đào tạo ngoại ngữ (kỹ năng giao tiếp), tin học và kỹ năng mềm cho sinh viên.

Đối với các doanh nghiệp, cần xây dựng đề án đào tạo và thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao. Những đơn vị sử dụng lao động cũng cần đưa ra dự báo số lượng nguồn nhân sự cần tuyển dụng trong 5-10 năm cho từng vị trí việc làm; hợp tác với các nhà trường trong đào tạo, nghiên cứu khoa học và đặt hàng đào tạo nguồn nhận lực chất lượng cao.

Bà Nguyễn Thị Trà My thì nhấn mạnh, “Đối với Sunjin, công ty luôn cần các bạn sinh viên có kiến thức chuyên ngành vững, kỹ năng tin học, giao tiếp tốt, năng động, chủ động trong công việc và học tập. Đối với các vị trí nghiên cứu và văn phòng cần ngoại ngữ tốt để đáp ứng nhu cầu công việc. Quan trọng nhất là người lao động cần có năng lực tự học và tinh thần cầu tiến trong công việc”.

Hà Ngân