Ô nhiễm môi trường trong ngành chăn nuôi đang ngày càng trầm trọng khi phần nhiều nông dân không có biện pháp để xử lý chất thải mà xả trực tiếp ra môi trường. Nguồn chất thải vượt quá khả năng chịu tải của tự nhiên đã gây ô nhiễm đất đai và nguồn nước đến mức báo động, đe dọa tác động trực tiếp tới cuộc sống của người dân – đặc biệt là tại các vùng đồng bằng sông Hồng, Đông Nam Bộ và ĐBSCL…

Lúng túng trong xử lý

Theo Cục Chăn nuôi (Bộ NN&PTNT), cả nước hiện có khoảng 30.000 trang trại và 9 triệu hộ chăn nuôi, mỗi năm phát sinh khoảng 90 triệu tấn chất thải rắn (phân, lông, da); 50 triệu mét khối chất thải lỏng, nhưng mới có 60% được xử lý, còn lại đều xả trực tiếp ra môi trường. Trong khi đó, chất thải của vật nuôi chứa nhiều chất độc hại như nitơ, phốt pho, kẽm, đồng, chì, asen… gây ô nhiễm trực tiếp cho không khí, đất, nước mặt, nước ngầm…

Tại Hà Nội, những năm qua, thành phố đã quy hoạch các vùng chăn nuôi trọng điểm, xa khu dân cư để hạn chế ô nhiễm môi trường. Đến nay, trên địa bàn thành phố hình thành 15 xã chăn nuôi bò sữa, 19 xã chăn nuôi bò thịt; 4 vùng chăn nuôi lợn; 9 vùng chăn nuôi gia cầm với gần 2.000 trang trại. Tuy nhiên, chỉ có 14,3% trang trại thực hiện báo cáo đánh giá tác động môi trường; 3,2% chưa áp dụng các biện pháp xử lý chất thải. Số còn lại có xử lý chất thải nhưng chủ yếu chỉ xây hầm biogas, ủ làm phân bón và một số ít sử dụng chế phẩm sinh học khác. Còn chăn nuôi nông hộ thì hầu như không áp dụng bất kỳ biện pháp xử lý chất thải nào mà xả thẳng vào hệ thống thoát nước hoặc ra môi trường.

Thực tế, môi trường xung quanh các khu chăn nuôi bị ô nhiễm nghiêm trọng đã gây khó khăn cho sản xuất, sinh hoạt và tác động tiêu cực đến sức khoẻ cộng đồng. Theo đánh giá của Cục Chăn nuôi (Bộ NN&PTNT), chất thải chăn nuôi xả ra ao hồ, kênh mương làm tắc nghẽn dòng chảy, bốc mùi, gây ô nhiễm nguồn nước, không khí, đất đai… nhưng các địa phương lúng túng trong xử lý. Nguyên nhân do phát triển chăn nuôi chưa thực hiện đầy đủ các quy định về bảo vệ môi trường; các công trình xử lý chất thải ở trang trại không được đầu tư xây dựng đạt chuẩn trước khi đưa vào hoạt động…

Cần một quy hoạch phù hợp

Theo một số chủ trang trại chăn nuôi, chăn nuôi quy mô lớn tất nhiên phải có hệ thống xử lý nước thải hoàn chỉnh, nhưng do kinh phí đầu tư không nhỏ (khoảng 20 – 30 tỷ đồng) nên rất ít trang trại có khả năng làm được. Vì vậy, việc xử lý ô nhiễm bấy lâu nay vẫn “giậm chân tại chỗ”. Cũng như nhiều hộ chăn nuôi nhỏ lẻ, gia đình anh Nguyễn Danh Huấn ở Sóc Sơn (Hà Nội) nuôi gần 100 con lợn tại nhà và toàn bộ chất thải xả chung với hệ thống thoát nước của thôn. Anh Huấn cho biết, tuy cũng nhận thức được việc xả thải ra hệ thống thoát nước chung là gây ô nhiễm môi trường và đã khắc phục bằng sử dụng đệm lót sinh học nhưng vào mùa nóng vẫn bốc mùi hôi thối. Dù biết vậy, nhưng vì chăn nuôi là nguồn thu quan trọng của gia đình nên đành chịu cảnh sống chung với ô nhiễm.

Có thể nói, chăn nuôi nhỏ vẫn là sinh kế của hàng triệu hộ nông dân cả nước hiện nay, việc khắc phục triệt để vấn đề ô nhiễm môi trường vẫn đang là bài toán quá khó. Theo đại diện Cục Chăn nuôi, đối với các cơ sở chăn nuôi lớn, địa phương cần rà soát lại quy hoạch phát triển phù hợp với điều kiện sinh thái, số lượng, chủng loại để không gây quá tải. Đồng thời cần có chính sách hỗ trợ nông hộ xử lý chất thải chăn nuôi quy mô nhỏ hiệu quả hơn như sử dụng biện pháp khí sinh học, kết hợp các công nghệ xử lý chất thải nhằm tạo điều kiện cho các nông hộ vừa tiếp tục chăn nuôi trong khu dân cư, bảo đảm các chỉ tiêu môi trường ở mức độ chấp nhận được.

Đặc biệt, những trang trại xây mới phải nằm trong quy hoạch và xa khu dân cư, phải có hồ sơ thiết kế, đánh giá tác động môi trường trước khi xây dựng. Khi vận hành, nếu không bảo đảm về môi trường, các ngành chức năng phải thẩm định lại dự án. Việc quy hoạch chăn nuôi và rà soát lại quy hoạch cần thực hiện theo định kỳ, thường xuyên…

Xuân Huy

Nguồn: Giáo dục và Thời đại