[Tạp chí Chăn nuôi Việt Nam] – Phát triển kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp vừa là yêu cầu, là xu hướng tất yếu vừa là giải pháp góp phần phát triển nông nghiệp bền vững và hiệu quả. Đây là quyết định được Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhấn mạnh trong Hội nghị Đối thoại chính sách “Tăng cường hợp tác quốc tế và phối hợp đa ngành về kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp” tổ chức chiều 8/7, tại Hà Nội.

Toàn cảnh Hội nghị

Tham dự Hội nghị có khoảng hơn 100 đại biểu đến từ 70 cơ quan trong nước và quốc tế, hơn 20 tỉnh, thành phố trong cả nước và tham dự qua các đầu cầu trực tuyến.

Phát triển kinh tế tuần hoàn là xu thế tất yếu và đóng vai trò quan trọng

Trong những năm đổi mới và tái cơ cấu, nông nghiệp Việt Nam đạt được những thành tựu rất to lớn và có vai trò rất quan trọng, đặc biệt là trong và sau dịch Covid. Tuy nhiên, ngành nông nghiệp hiện nay vẫn đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cho biết, Việt Nam đang rất quan ngại về các vấn đề như biến đổi khí hậu, suy thoái môi trường hay dịch bệnh,…Đây là những yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của ngành nông nghiệp cũng như đe dọa khả năng cạnh tranh của nhiều mặt hàng nông sản xuất khẩu. Trước thực trạng này, đòi hỏi toàn ngành phải tìm ra được hướng đi mới và chuyển đổi mô hình từ kinh tế tuyến tính sang kinh tế nông nghiệp tuần hoàn là cần thiết để phát triển bền vững trong các lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản, lâm nghiệp.

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến phát biểu tại Hội nghị

Mô hình kinh tế tuần hoàn dựa trên nguyên lý cơ bản “ mọi thứ đều là đầu vào đối với thứ khác” và kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp được coi là một dạng nông nghiệp sinh thái nhằm mục đích tạo ra vòng tuần hoàn của các nguyên liệu và các chất, giảm việc sử dụng tài nguyên và giảm thải ra môi trường. Trước thực tiễn đó, nông nghiệp tuần hoàn đóng góp những vai trò rất to lớn như đảm bảo lợi ích kinh tế, xã hội, môi trường,…Không nằm ngoài xu thế, Việt Nam cũng rất nỗ lực trong việc thực hiện nông nghiệp tuần hoàn thông qua các chính sách được ban hành như Chiến lược phát triển nông nghiệp và nông thôn bền vững giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050; Đề án Phát triển khoa học và ứng dụng, chuyển giao công nghệ thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp đến năm 2030.

Phát triển nông nghiệp tuần hoàn phải có sự phối hợp đa ngành trên cơ sở thúc đẩy hợp tác quốc tế

Tại Hội thảo, Bà Ramla Khalidi, Trưởng đại diện thường trú Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam nhấn mạnh: “Thúc đẩy thu hồi tài nguyên từ chất thải nông nghiệp sẽ góp phần tái sử dụng, sản xuất nguyên liệu, protein, năng lượng và chất dinh dưỡng, đồng thời tăng cường chất lượng thực phẩm và khả năng chống chịu của các hộ sản xuất quy mô nhỏ trước những tác động ngày càng tăng của khí hậu. Đối với sản xuất nông nghiệp, chúng ta có thể dựa vào khoa học, công nghệ và các thí điểm thành công đã có ở Việt Nam để thiết kế các hệ thống canh tác sử dụng hiệu quả tài nguyên thiên nhiên ở cấp độ trang trại và dọc theo toàn bộ chuỗi cung ứng, với sự tham gia của tất cả các bên như chế biến, vận chuyển, bán lẻ qua đó thúc đẩy sự cung ứng có trách nhiệm từ trang trại đến bàn ăn”.

Bà Ramla Khalidi, Trưởng đại diện thường trú Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam

Thông qua Hội thảo, đại diện các tổ chức quốc tế (EU, Australia, Canada, FAO…) các bộ ban ngành cũng đã chia sẻ tầm quan trọng trong hợp tác quốc tế và sự phối hợp liên ngành khi thực hiện nông nghiệp tuần hoàn. Theo Ông Tống Xuân Chinh, Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi Việt Nam: “Nông nghiệp có nhiều  ngành khác nhau tạo ra sản phẩm như chăn nuôi, thủy sản, lâm nghiệp. Làm thế nào để quá trình sản xuất kinh doanh giảm được tài nguyên đầu vào, giảm bớt phát thải đầu ra mà vẫn đảm bảo được giá trị gia tăng cho các đối tác trong quá trình này thì sự phối hợp liên các tiểu ngành là 1 trong những vấn đề rất quan trọng. Trong chuỗi giá trị chăn nuôi, chúng tôi đã có 1 vài mô hình có thể tự tuần hoàn khép kín nhưng bên cạnh đó cũng có rất nhiều mô hình tuần hoàn khác có sự liên kết giữa các ngành. Ví dụ trong ngành hàng sữa, chúng tôi đã sử dụng nước thải chăn nuôi sau khi xử lý để tưới cho hệ thống cỏ bên trồng trọt, sau đó lại dùng cỏ đó để làm thức ăn cho bò, thì đây chính là sự kết hợp cùng có lợi giữa 2 ngành”.

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cũng đánh giá cao sự tham gia và quan tâm của cộng đồng quốc tế, các cơ quan đã chia sẻ trách nhiệm và đề xuất các kiến nghị nhằm tăng cường triển khai nông nghiệp tuần hoàn. Đây sẽ là tiền đề, là cơ sở để tăng cường hợp tác, đa phương và phối hợp đa ngành, từ đó cùng nhau triển khai các hoạt động cụ thể trong tương lai.

Cơ chế, chính sách cụ thể là chìa khóa quyết định thành công của nông nghiệp tuần hoàn

Trước mắt, để thực hiện thành công trong nông nghiệp tuần hoàn thì cần phải ưu tiên tập trung vào 2 đối tượng trọng tâm là doanh nghiệp và người nông dân. Để đẩy mạnh sự tham gia của doanh nghiệp và người nông dân thì nhiệm vụ then chốt cần thực hiện là phải nhà nước phải có khung chính sách, những cơ chế quy chuẩn cho từng đối tượng. Cơ chế chính sách để đảm bảo con người tự có động lực tự thay đổi hành vi để hướng tới kinh tế tuần hoàn sử dụng đầu vào ít, để lại phụ phẩm ít, giảm phát thải là bài toán rất quan trọng. Tất cả chính sách hiện nay hầu như đều áp dụng cho nền kinh tế tuyến tính.

Về doanh nghiệp cần có cơ chế chính sách đảm bảo sự bao trùm, sự nhất quán và sự dài hạn. “Trong thúc đẩy kinh tế tuần hoàn chính sách cần có sự nhất quán có thể dự báo được để doanh nghiệp có thể  đưa ra 1 quyết định đầu tư dài hạn trên cơ sở định hướng này có thể hiệu quả cho tất cả các bên từ người nông dân, người tiêu dùng và nhà sản xuất. Khi nói đến phát triển kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp thì cũng cần mở rộng ra về biên giới giao thoa giữa sản xuất nông nghiệp với các ngành phụ trợ, với công nghiệp, logistics và thương mại. Vì đối với góc độ là các nhà sản xuất thì chúng tôi không chỉ áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn ở các trang trại mà sẽ có những sự giao thoa giữa các trang trại, trong nhà máy sản xuất hay trong chuỗi cung ứng logistics. Khi có góc nhìn như vậy thì yêu cầu phải có định hình lâu dài về mặt chính sách. Do đó, tôi mong muốn cơ quan nhà nước có những chính sách luôn luôn có tính hiệu quả công bằng, ai làm tốt thì có cơ chế khuyến khích, làm chưa tốt thì có cơ chế ràng buộc như thế nào để làm động lực cho nền kinh tế ngày càng phát triển”. Bà  Lê Thị Hoài Thương, đại diện Tiểu bang Tăng trưởng xanh của Eurocham bày tỏ

Ông Huỳnh Quốc Dũng đại diện IDH cho biết: “Hỗ trợ chuyển đối số xanh, kinh tế tuần hoàn có hiệu quả phải có sự đầu tư. Do đó Bộ NN&PTNT nên có chiến lược định hướng trong việc khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào trong lĩnh vực kinh tế tuần hoàn – đối tượng quan trọng nhất để có những mô hình hiệu quả. Muốn doanh nghiệp đầu tư thì cũng cần phải đảm bảo 2 yêu cầu là phải có thị trường và có lợi nhuận, lợi ích. Tôi đề xuất nhà nước, các tổ chức quốc tế nên hỗ trợ việc kết nối giữa các doanh nghiệp để thiết kế những cam kết chuỗi”.

Để làm kinh tế tuần hoàn cũng đòi hỏi phải đổi mới sáng tạo rất lớn và ứng dụng các tiến bộ khoa học công nghệ là rất cần thiết. Và người nông dân sẽ là những người trực tiếp tiếp nhận những tiến bộ về khoa học kỹ thuật, từ đó áp dụng vào trong thực tiễn sản xuất. Do đó những chính sách cần phải ban hành tiếp theo chính là về vấn đề nâng cao nhận thức, trình độ kỹ thuật của người dân. Bởi khi chúng ta đã thay đổi toàn bộ mô hình sản xuất thì không còn tồn tại những cái cũ nữa mà là những sáng tạo hoàn toàn mới. Việc xây dựng các mô hình tuần hoàn cũng không chỉ đơn giản là dùng kinh phí để tổ chức sau đó mới đánh giá tổng kết kinh nghiệm mà mô hình ở đây là phải bắt đầu từ ý tưởng của các nhà đầu tư, người dân và doanh nghiệp, là 1 mô hình trong khuôn khổ pháp lý thì kinh tế tuần hoàn lới thực sự đi vào đời sóng xã hội.

Như vậy, để phát triển kinh tế tuần hoàn thì Việt Nam phải đi cùng đổi mới sáng tạo và ứng dựng khoa học công nghệ cũng cần rất nhiều cần sự hỗ trợ. Trước mắt, sự rà soát của các cơ quan trong Bộ để cơ chế chính sách nào dễ, rõ tháo gỡ được thì tháo gỡ trước là rất cần thiết để từ đó, cùng nhau biến thách thức thành cơ hội xây dựng một nền nông nghiệp xanh.

Phương Nhung