[Tạp chí Chăn nuôi Việt Nam] – Phúc lợi động vật được hiểu là việc đối xử nhân đạo với động vật, để chúng có trạng thái tốt nhất về mặt thể chất, tinh thần. Đối với nhiều quốc gia, đây là vấn đề không còn mới nhưng tại Việt Nam mặc dù đã được quy định trong Luật Chăn nuôi song vẫn chưa được phổ biến rộng rãi. Nhằm hướng tới nền chăn nuôi phát triển bền vững, tạo ra sản phẩm có chất lượng cao và hướng tới xuất khẩu, mới đây Bắc Giang là địa phương đi đầu trong cả nước triển khai các biện pháp thực hiện phúc lợi động vật.

Chăn nuôi gà thả đồi tại huyện Yên Thế. 

Tiên phong thực hiện

Bắc Giang có tổng đàn vật nuôi lớn song cũng giống như các địa phương khác trong nước, phúc lợi động vật vẫn là một khái niệm mới, chưa được nhiều đơn vị, địa phương quan tâm áp dụng. Đây cũng là lý do hiện nay đa phần các sản phẩm chăn nuôi không thể xuất khẩu do chưa đáp ứng yêu cầu của các tổ chức quốc tế về phúc lợi động vật. 

Xuất phát từ những đòi hỏi thực tế cũng như nhằm hiện thực hóa các quy định của Luật Chăn nuôi, mới đây Công ty cổ phần Dinh dưỡng Hải Thịnh (Hiệp Hòa) đã đi đầu trong thực hiện phúc lợi động vật trên đàn heo và gà đẻ trứng. Ông Lê Văn  Hưng, Phó Giám đốc Công ty cho biết: “Đơn vị đã đăng ký thực hiện phúc lợi động vật đối với một số trại gà đẻ trứng và heo theo quy trình của Tổ chức đối xử nhân đạo với động vật trang trại (HFAC). Các chuyên gia của tổ chức quốc tế đã đến tư vấn về hồ sơ, khảo sát trang trại và hướng dẫn các bước thực hiện và  mới áp dụng đối với 5 nghìn con gà đẻ trứng. Tuân thủ quy trình chăn nuôi này, gà mẹ không được nhốt trong lồng chật hẹp, thay vào đó phải có không gian rộng rãi, thoáng mát, được bố trí sào đậu, ổ đẻ và các cơ sở vật chất khác theo tiêu chuẩn của tổ chức HFAC bảo đảm gà thoải mái thể hiện tập tính, hành vi tự nhiên của loài”.

Ngoài ra, vật nuôi cũng không được tiêm các chất kháng sinh mà chỉ sử dụng chế phẩm sinh học thay thế trong phòng, chống dịch bệnh. Cùng đó còn có nhiều tiêu chí liên quan đến mật độ nuôi, thức ăn, quá trình vận chuyển, cách đối xử của con người với động vật… Tương tự, đối với đàn heo, Công ty cổ phần Dinh dưỡng Hải Thịnh mới đang trong quá trình tổ chức sắp xếp, bố trí lại chuồng trại, vật tư nhằm bảo đảm cơ sở vật chất, không gian phù hợp cho gần 1 nghìn heo nái theo tiêu chuẩn phúc lợi động vật. Nếu trước đây, bình quân mỗi con heo chỉ được nuôi nhốt trong phạm vi 0,5 – 1 m² thì nay đã được bố trí diện tích tăng gấp đôi. Về chế độ chăn nuôi, cũng như phòng, chống dịch phải bảo đảm heo không bị đói khát, có môi trường thích hợp, thoải mái vận động và không bị đối xử, đánh đập dẫn đến   sợ hãi hay các căng thẳng khác. Quá trình vận chuyển, giết mổ heo cũng được giám sát, tuân thủ nghiêm ngặt, trong đó bảo đảm heo được ăn uống, nghỉ ngơi đầy đủ, được gây tê thức thời trước khi giết thịt và không để vật nuôi chứng kiến đồng loại bị giết mổ…

Cũng theo ông Lê Văn Hưng, để phúc lợi từ động vật được thực hiện tốt thì sự đồng cảm của con người là rất quan trọng. Người quản lý hay công nhân phải được đào tạo, có kỹ năng trong chăn nuôi, am hiểu phương thức vận hành hệ thống chăn nuôi, cũng như quy trình chăm sóc động vật. Về thị trường, hiện trong nước đã có Công ty cổ phần Tập đoàn Kido – đơn vị chuyên sản xuất thực phẩm đã đưa ra yêu cầu phải thực hiện phúc lợi động vật mới ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm của Công ty cổ phần Dinh Dưỡng Hải Thịnh. Trong tương lai, khi DN này được cấp chứng nhận phúc lợi động sẽ hướng tới bước xa hơn là xuất khẩu các sản phẩm sang các thị trường lớn.

Ngoài Công ty cổ phần Dinh dưỡng Hải Thịnh (Công ty Hải Thịnh), hiện Bắc Giang còn có Công ty cổ phần Chăn nuôi Sơn Động đang bước đầu áp dụng để được cấp chứng nhận của Tổ chức HFAC.

Chuồng nuôi tại Công ty cổ phần Dinh Dưỡng Hải Thịnh được bố trí sào đậu cho gà.

Từng bước thay đổi nhận thức

Thực hiện phúc lợi trong chăn nuôi không chỉ có ý nghĩa đối với vật nuôi, mà còn hữu ích với với con người và xã hội. Vấn đề này đã được cụ thể hóa từ Điều 69 đến Điều 72 của Luật Chăn nuôi. Theo cơ quan chuyên môn, toàn tỉnh đang có tổng đàn trâu hơn 30,6 nghìn con, đàn bò gần 110 nghìn con, đàn heo gần 900 nghìn con và đàn gia cầm gần 20 triệu con… Đối với chăn nuôi heo, gia cầm hiện tại chủ yếu theo hướng bán công nghiệp và công nghiệp. Trong đó, chăn nuôi heo gần như 100% được nuôi nhốt hoàn toàn. Tại các trại chăn nuôi heo nái sinh sản, việc nuôi nhốt trong cũi, lồng rất phổ biến nhằm hạn chế heo vận động ảnh hưởng đến quá trình sinh sản. Chiểu theo quy định thì không bảo đảm tiêu chí phúc lợi động vật.

Theo ông Lương Đức Kiên, Phó Chi cục trưởng, Chi cục Chăn nuôi và Thú y (Sở Nông nghiệp và PTNT Bắc Giang): Việc thực hiện phúc lợi động vật chỉ còn là vấn đề sớm hay muộn. Giới chuyên gia trên thế giới đã kiểm chứng rằng, nếu vật nuôi được đối xử tốt về tinh thần, thể chất, bảo đảm yếu tố tự nhiên, tập tính loài và được giết mổ nhân đạo thì ngoài mang lại giá trị xã hội, còn nâng cao chất lượng sản phẩm thịt, trứng, sữa. Ngược lại, khi con vật bị đối xử không tốt sẽ làm chúng đau khổ, ức chế và tiết ra những chất không có lợi, gián tiếp ảnh hưởng tới sức khỏe người sử dụng sản phẩm từ động vật này.

Trại nuôi lợn của Công ty Chăn nuôi Sơn Động.

Nhằm cụ thể hóa chiến lược xuất khẩu sản phẩm chăn nuôi (heo, gà) của Bộ NN& PTNT, cũng như bảo đảm các tiêu chí về an toàn sinh học theo tiêu chuẩn quốc tế, mới đây Bắc Giang là tỉnh đầu tiên mời chuyên gia về tập huấn kiến thức về phúc lợi động vật và dự kiến sẽ nhân rộng trong thời gian tới. Theo đó, Hội Bảo vệ động vật Việt Nam (VAWA) đã phối hợp với Chi cục Chăn nuôi và Thú y tổ chức lớp trang bị kiến thức cho đội ngũ cán bộ quản lý, người làm chuyên môn về chăn nuôi – thú y cấp tỉnh, cấp huyện hiểu đúng về phúc lợi động vật. Các nội dung tập trung đề cập là quy trình chăn nuôi an toàn sinh học, bảo đảm quyền của vật nuôi, các tiêu chuẩn tối thiểu, trong đó bước đầu tập trung vào đối tượng gà đẻ và heo nái. Một trong những nội dụng được đề cập đó là thực hiện giãn mật độ nuôi, tạo không gian rộng rãi, thoáng mát và phù hợp tập tính từng loài. Đơn cử như đối với heo phải có nơi để ủi dũi, tắm mát, gặm nhấm; gà phải có sào đậu, ổ đẻ, chỗ bay nhảy…  

Tuy nhiên, theo ông Lương Đức Kiên bước đầu thực hiện gặp nhiều khó khăn như sẽ làm phát sinh thêm chi phí đầu tư cơ sở vật chất, duy trì việc đánh giá cấp chứng nhận; phải tuân thủ nghiêm ngặt quy trình cũng như sự giám sát của cơ quan chức năng, tổ chức quốc tế và quan trọng là phải thói quen chăn nuôi cũ… Thời gian tới, Chi cục Chăn nuôi và Thú y tiếp tục tăng cường tuyên truyền để dần thay đổi nhận thức của người chăn nuôi cũng như người tiêu dùng hiểu được lợi ích từ phúc lợi động vật. Trong các chương trình tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật chăn nuôi, các bộ chuyên môn sẽ lồng ghép nội dung hướng dẫn kỹ thuật, quy trình thực hiện phúc lợi động vật nhằm nhân rộng mô hình. 

Nguyễn Hưởng