[Chăn nuôi Việt Nam] – Bệnh tai xanh (PRRS) là tác nhân gây rối loạn sinh sản và hô hấp trên heo. Đây là căn bệnh tốn kém, ảnh hưởng đến nhiều giai đoạn trong quy trình sản xuất, từ suy giảm sinh sản ở heo nái mang thai đến bệnh hô hấp ở heo con. Hàng năm, PRRS đã khiến ngành heo toàn cầu tốn kém 1 tỷ USD, vì vậy, để giảm thiểu thiệt hại tối đa, cần áp dụng đồng bộ an toàn sinh học, tiêm phòng hợp lý và kiểm soát miễn dịch đàn nái.

 

Đó là thông điệp được chia sẻ tại hội nghị ra mắt sản phẩm mới – vaccine Prevacent PRRS với chủ đề “Kỷ nguyên mới trong kiểm soát bệnh tai xanh” do Công ty TNHH Elanco Việt Nam đã tổ chức sáng ngày 5/11/2025, tại Hà Nội.

 

Tham dự sự kiện là 130 khách đến từ đại diện Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Học viện Nông nghiệp Việt Nam, Trường Đại học Nông Lâm TP. Hồ Chí Minh và nhiều doanh nghiệp, trang trại chăn nuôi…

 

PRRS: Cuộc truy đuổi không ngừng giữa con người, vật nuôi và virus

Bà Lê Thị Mai, Tổng Giám đốc Elanco Việt Nam

 

Phát biểu khai mạc hội nghị, bà Lê Thị Mai, Tổng Giám đốc Elanco Việt Nam, nhấn mạnh rằng bệnh tai xanh (PRRS) không còn xa lạ với ngành chăn nuôi Việt Nam khi đã tồn tại và gây thiệt hại trong suốt hàng chục năm qua. Tuy nhiên, cuộc chiến với căn bệnh này vẫn chưa có hồi kết. “Bệnh tai xanh là minh chứng cho cuộc truy đuổi không ngừng giữa con người, vật nuôi và virus. Khi chúng ta tìm ra giải pháp để kiểm soát một chủng, thì ngay lập tức những biến thể mới lại xuất hiện. Đó là quy luật tự nhiên của sinh học.” bà Mai chia sẻ.

 

Dù vậy, con người chưa bao giờ đứng yên trước những thách thức đó. Với nỗ lực nghiên cứu, đầu tư và đổi mới không ngừng, ngành chăn nuôi nói chung và các doanh nghiệp như Elanco nói riêng luôn chủ động phát triển những giải pháp vaccine tiên tiến nhằm kiểm soát, chế ngự các chủng virus mới, mang lại hiệu quả bền vững hơn cho đàn vật nuôi và lợi ích thiết thực cho người chăn nuôi.

 

Theo bà Lê Thị Mai, hội nghị lần này không chỉ là dịp ra mắt sản phẩm mới Prevacent PRRS, mà còn là diễn đàn để chia sẻ những hiểu biết mới nhất về dịch tễ học, xu hướng biến chủng và chiến lược kiểm soát bệnh tai xanh trong bối cảnh hiện nay.

 

Sự biến đổi liên tục của virus PRRS đòi hỏi chương trình kiểm soát phải đồng bộ và cập nhật

PGS.TS Đỗ Tiến Duy, Khoa Chăn nuôi – Thú y, Trường Đại học Nông Lâm TP. Hồ Chí Minh

 

Chia sẻ tại sự kiện, PGS.TS Đỗ Tiến Duy, Khoa Chăn nuôi – Thú y, Trường Đại học Nông Lâm TP. Hồ Chí Minh, cho biết virus PRRS là RNA virus, có sự đa dạng lớn về mặt di truyền. Theo các hệ thống phân loại mới nhất, virus PPRS được phân thành 2 kiểu gien chính đó là: (1) Chủng EU (Châu Âu) – PRRSV1: 04 subtypes; (2) Chủng NA (Bắc Mỹ)– PRRSV-2: 11 lineages (dòng) và 21 sub-lineages (dòng phụ).

 

PRRSV-1 chủ yếu lưu hành ở châu Âu, (Balka et al., 2018); ở châu Á, cụ thể là Trung Quốc, các nghiên cứu gần đây cho thấy PRRSV-1 cũng đã xuất hiện và lan rộng trong nhiều tỉnh thành. (Weng et al., 2025).

 

So với PRRSV1, PRRSV2 hiện nay đang chiếm ưu thế tại nhiều quốc gia chăn nuôi lớn trên thế giới. Trong đó, lineage 1 là dòng đang trỗi lên mạnh mẽ trong những năm gần đây và chiếm ưu thế với tỷ lệ hơn 70% tại Hoa Kỳ năm 2021 (Yim-im et al., 2023), và 50% tại Trung Quốc năm 2023 (Tian et al., 2025).

 

 

Tại Việt Nam, theo các tác giả GanLi, Yilonng Li, Cuihua He khảo sát từ năm 2007 đến năm 2023 cho biết, phân tích giải trình tự protein GP5 PRRSV tại Việt Nam cho thấy PRRSV thuộc Genotype I: Subtype 1 (Global); Genotype II: sublineages L1A, L5A, và L8E (nổi trội) và chưa thấy tái tổ hợp quan trọng.

 

Ông phân tích, trong khi dòng L8 (HP-PRRS) vẫn đang hiện diện phổ biến tại nhiều khu vực, thì dòng L1, đặc biệt là các biến thể L1C và L1A, đang nổi lên nhanh chóng và có xu hướng trở thành nhóm virus chiếm ưu thế trong thời gian tới. Điều đáng lo ngại là nhiều chủng mới thuộc dòng L1 đã thể hiện độc lực cao hơn, phạm vi gây bệnh rộng hơn và có khả năng thích nghi mạnh với các quần thể heo đã được tiêm vaccine trước đó, khiến việc kiểm soát dịch bệnh trở nên khó khăn hơn bao giờ hết.

 

Ông nhấn mạnh: “Sự biến đổi liên tục của virus PRRS đòi hỏi các chương trình kiểm soát phải đồng bộ và cập nhật. Công tác giám sát di truyền định kỳ thông qua giải trình tự ORF5 hoặc toàn hệ gen là điều kiện tiên quyết để nhận diện sớm các biến thể và lựa chọn vaccine phù hợp.”

 

PGS.TS Duy cũng chỉ ra rằng, khả năng tái tổ hợp không chỉ xuất hiện ở các chủng dại mà còn có thể xảy ra ở chủng vaccine nhược độc, nếu việc quản lý tiêm phòng không đồng nhất.

 

PGS.TS Đỗ Tiến Duy cũng chia sẻ về mô hình PRRS kiểm soát lý tưởng như sau: (1) Tình trạng đàn nái ổn định; không lây nhiễm nguồn virus mới; heo cai sữa không nhiễm sớm; (2) Sức khỏe heo: Miễn dịch tốt, miễn dịch chủ động (vaccine) tốt, miễn dịch tốt qua sữa đầu: (3) Quản lý và an toàn sinh học: Cái tơ nhập đàn hợp lý (<40%), môi trường chăn nuôi vệ sinh và thoải mái, quản lý hạn chế tối thiểu stress.

 

Vì vậy, ông khuyến nghị ngành chăn nuôi cần “vá lại và tư duy lại” chiến lược phòng bệnh, trong đó kết hợp ba trụ cột gồm an toàn sinh học, tiêm phòng hợp lý và kiểm soát miễn dịch đàn nái.

 

Prevacent PRRS: Giải pháp đương thời cho các thách thức của bệnh tai xanh

 Bác sĩ Zi Yao Ng, Giám đốc Marketing Cấp cao Khu vực Châu Á của Elanco Asia

 

Theo Bác sĩ Zi Yao Ng, Giám đốc Marketing Cấp cao Khu vực Châu Á của Elanco Asia, các chủng virus PRRS lưu hành hiện nay tại Mỹ, Canada và Trung Quốc phần lớn thuộc dòng Lineage 1 chủng Bắc Mỹ. Tại Việt Nam,  dòng virus này đã được báo cáo lần đầu từ năm 2020, và tỷ lệ mắc được ghi nhận hơn 60% trong khảo sát sắp được công bố.

 

“Prevacent PRRS được phát triển từ chính chủng virus L1 đương thời, giúp bảo vệ vật nuôi trước mối nguy phổ biến hiện nay. Chính vì vậy, đây chính giải pháp đương thời nhằm ứng phó với các thách thức mới của bệnh tai xanh (PRRS).”

 

Theo Bác sĩ Zi Yao Ng, vaccine Prevacent PRRS được phát triển sau quá trình nghiên cứu công phu và chọn lọc nghiêm ngặt kéo dài nhiều năm tại trung tâm R&D của Elanco, dưới sự dẫn dắt của các nhà khoa học Steven Wu và BK Kwon, bắt đầu từ năm 2013.

 

Từ hơn 1.200 chủng virus PRRS được phân lập, nhóm nghiên cứu tiến hành nuôi cấy liên tiếp 80–90 lần để sàng lọc các đặc tính di truyền và tính ổn định. Sau khi lựa chọn 6 chủng tiềm năng, các nhà khoa học tiếp tục thử nghiệm và cuối cùng xác định chủng virus PRRS isolate SD11-21 (1-8-4 L1D Beta) là ứng viên tối ưu để phát triển vaccine. Chủng này có khả năng nhân lên nhanh trong cơ thể heo, cho phản ứng virus huyết và ELISA sớm, độ ổn định gen cao, ít đột biến và dễ nuôi cấy – những yếu tố then chốt đảm bảo hiệu quả và độ an toàn khi sản xuất vaccine quy mô lớn. Vaccine được ra mắt lần đầu tiên ở Hoa Kỳ năm 2019.

 

Prevacent PRRS, vaccine sống nhược độc do Elanco phát triển và được cấp phép bởi Cơ quan Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA), đang nổi lên như một lựa chọn hàng đầu, không chỉ nhờ hiệu quả kiểm soát virus PRRS mà còn bởi tác động tích cực đến năng suất và sức khỏe tổng thể của đàn heo. Sản phẩm này được chứng minh có hiệu quả trong việc phòng ngừa PRRS thể hô hấp cho heo khỏe mạnh từ 2 tuần tuổi trở lên, và phòng PRRS thể sinh sản khi được tiêm phòng 6 tuần trước khi phối giống. Tính an toàn của sản phẩm đã được chứng minh trên heo nái và hậu bị được tiêm vaccine trước khi phối giống hoặc ở bất kỳ giai đoạn nào của thai kỳ.

 

Prevacent PRRS: Đương thời – Hiệu quả – An toàn – Êm ái

Hình ảnh vaccine Prevacent PRRS

 

Đương thời: Chủng PRRS được phân lập từ heo nhiễm PRRS ở South Dakota (RFLP 184), phân tích gen đã xác định rằng chủng này thuộc lineage 1 của kiểu gen Bắc Mỹ (loại 2) của PRRSV. Đây là chủng virus tương đồng với các chủng thực địa Lineage 1 đang phổ biến ở nhiều quốc gia chăn nuôi, trong đó có Việt Nam.

 

Hiệu quả: Prevacent PRRS đã chứng minh hiệu quả bảo hộ trước các nhiều dòng virus PRRS thuộc kiểu gen Bắc Mỹ (lineage 1 bao gồm biến chủng độc lực cao L1C5, lineage 8 bao gồm chủng độc lực cao Trung Quốc HP-PRRS, lineage 5) và virus PRRS thuộc kiểu gen Châu Âu.  

 

Trong một nghiên cứu trung lập của Đại học Iowa State – Hoa Kỳ (Gaurav Rawal et al., 2023) so sánh hiệu quả bảo hộ chống lại biến chủng L1C5 của 6 loại vaccine MLV thương mại trên thị trường, Prevacent PRRS đã cho thấy hiệu quả bảo hộ tốt nhất trên các chỉ tiêu đánh giá như: không có heo chết sau công cường độc, trong khi các vaccine khác đều có tỷ lệ heo chết dao động từ 10-50%; các biểu hiện lâm sàng của nhóm heo tiêm Prevacent PRRS sau công cường độc như chán ăn và lờ đờ cũng được cải thiện tốt; tải lượng virus trong phổi và não là thấp nhất; tổn thương phổi và não nằm trong nhóm có sự cải thiện tốt nhất và đặc biệt là chỉ số ADG bình quân là cao nhất so với các nhóm heo tiêm vaccine MLV khác.

 

Một nghiên cứu công cường độc mạnh với chủng viruss độc lực cao Trung Quốc HP-PRRS (JX, Lineage 8E), cũng ghi nhận hiệu quả bảo hộ ấn tượng của Prevacent PRRS. Heo được tiêm vaccine ở 14 ngày tuổi và công cường độc sau 28 ngày, kết quả cho thấy 100% heo được tiêm Prevacent sống sót sau công đường độc, trong khi nhóm đối chứng ghi nhận tỷ lệ chết 100% sau 12 ngày công cường độc.

 

Mức tổn thương phổi ở nhóm tiêm Prevacent giảm 16,1% so với đối chứng, tải lượng virus trong máu thấp hơn hơn 400 lần (3,51×10¹ so với 1,58×10⁴ copies/mL), và trọng lượng trung bình tăng thêm 1,4 kg sau 7 ngày hậu công cường độc.

 

Một báo cáo ca bệnh tại một trại đang nhiễm chủng virus PRRS lineage 5 giống vắc-xin ở Philippines cho thấy Prevacent PRRS đã cải thiện tỷ lệ bệnh từ 20-30% trong giai đoạn bùng dịch xuống còn 5-10%, tỷ lệ chết từ 11.1% xuống còn 4.18%, cải thiện 221g ADG và giúp FCR quay lại chỉ số tiêu chuẩn so với giai đoạn trước khi nổ dịch.

 

Hai thử nghiệm công cường độc với lineage 8 NADC20 đã chứng minh Prevacent PRRS có thời gian miễn dịch lên tới 26 tuần đối với bệnh hô hấp trên heo con, giúp giảm 93,2% tổn thương phổi và giảm tải lượng virus huyết, và virus trong dịch rửa phế nang với số liệu nhất quán.

 

Một nghiên cứu kéo dài 162 ngày tại cơ sở an toàn sinh học cấp 2 ở bang Iowa (Hoa Kỳ) được thực hiện trên đàn heo nái hậu bị âm tính với PRRSV, cho thấy vaccine mang lại hiệu quả bảo hộ sinh sản rõ rệt. Heo được tiêm Prevacent sáu tuần trước khi phối giống và công cường độc ở ngày mang thai thứ 90 bằng chủng NADC20 (Lineage 8).

 

Kết quả là tỷ lệ heo có virus huyết giảm nhanh từ 92,9% xuống chỉ còn 14,3% sau bảy ngày, trong khi nhóm đối chứng vẫn duy trì ở mức 90%. Tỷ lệ heo con sống đạt 68%, cao gấp hơn sáu lần so với nhóm đối chứng (10,3%), trọng lượng sơ sinh trung bình tăng thêm 0,18 kg, đồng thời tỷ lệ chết lưu và chết non giảm mạnh.

 

An toàn và Êm ái:  Prevacent PRRS không hoàn nguyên độc lực và cho thấy khả năng bài thải và lây truyền hạn chế., không gây giảm năng suất sau tiêm, đảm bảo khởi đầu mạnh mẽ cho heo cai sữa.

 

Thử nghiệm so sánh mức độ bài thải – lây truyền và tác động đến năng suất tăng trưởng sau tiêm giữa Prevacent PRRS và một vaccine MLV khác trên thị trường cho thấy Preveacent PRRS gây ra ít vi rút huyết hơn (CT cao hơn) so với vaccine MLV ở nhóm heo đã được tiêm chủng từ ngày 14 đến ngày 35. Prevacent PRRS đồng thời cũng ít bài thải và rút ngắn thời gian bài thải hơn, sự lây truyền rất hạn chế từ nhóm heo được tiêm chủng qua nhóm đối chứng.

 

Heo được chủng ngừa Prevacent PRRS còn cho thấy trọng lượng nặng hơn 1,3kg vào ngày 70 của thử nghiệm và có ADG cao hơn 3,6% trong thời gian thử nghiệm so với nhóm heo tiêm vaccine MLV.

 

Một thử nghiệm so sánh khác cũng cho thấy heo tiêm vaccine Prevacent PRRS có lượng nước tiêu thụ tốt hơn sau tiêm trong khi đó heo tiêm vaccine MLV có hiện tượng heo giảm tiêu thụ nước. Điều này chứng tỏ nhóm heo sau khi tiêm Prevacent PRRS vẫn ăn uống bình thường và nhờ đó hạn chế gây ảnh hưởng tiêu cực đến năng suất.

Các diễn giả trả lời những thắc mắc của khách mời tại sự kiện

 

Nhờ hiệu quả vượt trội, chỉ từ khi ra mắt tại Hoa Kỳ vào năm 2019, đến năm 2024, số liều tiêu thụ Prevacent PRRS đã đạt 75 triệu liều, chiếm hơn 60% thị phần vaccine PRRS tại thị trường này. Elanco đã lần lượt giới thiệu sản phẩm tại Philippines (10/2023), Thái Lan (2/2024), Việt Nam (3/2025) và Hàn Quốc (7/2025) và dự kiến mở rộng sang Nhật Bản, Đài Loan trong thời gian sắp tới.

Các đại biểu tham dự hội thảo chụp ảnh lưu niệm

 

Với những minh chứng khoa học rõ ràng, kết quả thực nghiệm và thực tế thuyết phục, Prevacent PRRS đang khẳng định vị thế là giải pháp vaccine đương thời trong công tác kiểm soát bệnh tai xanh toàn cầu. Việc Elanco chính thức giới thiệu sản phẩm tại Việt Nam không chỉ mở ra thêm một lựa chọn vaccine phù hợp với đặc điểm dịch tễ trong nước, mà còn đánh dấu bước tiến quan trọng trong hành trình nâng cao năng lực phòng bệnh và phát triển chăn nuôi bền vững.

 

HÀ NGÂN – HÀ MY

 

Xem thêm:

Kiểm soát Salmonella trong chăn nuôi để giảm thiểu rủi ro an toàn thực phẩm

Củng cố chiến lược sống chung với ASF

Cập nhật thông tin về bệnh tiêu chảy cấp trên heo (PED) ở Việt Nam