Từ năm 2013 đến nay, bệnh viêm da nổi cục trên trâu, bò đã xảy ra tại các nước trong khu vực Châu Á. Thời gian gần đây, dịch bệnh có chiều hướng gia tăng tại Trung Quốc.Tính đến ngày 27/7/2020, đã phát hiện tổng số 13 ổ dịch tại Trung Quốc; đặc biệt trong khoảng thời gian từ ngày 15-20/7/2020, đã ghi nhận 5 ổ dịch mới tại tỉnh Quảng Tây (cách biên giới với Việt Nam khoảng 200 km)

Viêm da nổi cục là bệnh do virus gây ra, được biết đến bắt nguồn từ Châu Phi. Đến năm 2013, dịch bệnh bắt đầu nổi lên tại Thổ Nhĩ Kỳ sau đó nhanh chóng lan rộng qua 9 quốc gia ở Đông Âu và Balkan.

Theo báo cáo của Tổ chức Nông Lương Liên Hiệp Quốc (FAO), vào thời kỳ cao điểm của dịch bệnh lan rộng tại Châu Âu, các quốc gia đã ghi nhận tới 200 đợt bùng phát dẫn đến thiệt hại đáng kể về kinh tế do ảnh hưởng đến chất lượng sữa và da của đàn gia súc, tỷ lệ tử vong lên tới 15% trong tổng số bị nhiễm bệnh.

Đặc điểm bệnh

Bệnh Viêm da nổi cục (tên tiếng Anh là Lumpy Skin Disease, viết tắt là LSD), còn được gọi là bệnh Viêm da nổi cục truyền nhiễm hoặc bệnh Da sần, là bệnh truyền nhiễm do một loại vi rút thuộc họ Poxviridae gây ra trên trâu, bò. Virus không gây bệnh trên người. Đường truyền lây chủ yếu qua côn trùng đốt như muỗi, ruồi, ve; bệnh cũng có thể lây truyền do vận chuyển trâu, bò mang mầm bệnh, sử dụng chung máng uống, khu vực cho ăn, sữa, tinh dịch và qua tiếp xúc trực tiếp.

Dịch bệnh xảy ra theo mùa, chủ yếu vào những tháng ấm, khi côn trùng hoạt động mạnh và phong phú nhất, gây thiệt hại về năng suất do sản lượng sữa giảm mạnh, giảm khả năng sinh sản, sảy thai, tổn thương da, giảm tăng trọng và có thể chết, gây tổn thất về kinh tế do hạn chế vận chuyển và thương mại.

Động vật mẫn cảm với bệnh là trâu, bò. Tỷ lệ mắc bệnh khoảng 10 – 20%; tỷ lệ chết khoảng 1 – 5%. Thời gian ủ bệnh trung bình khoảng 4 – 14 ngày.

Triệu chứng chính của bệnh bao gồm: Sốt cao (có thể trên 41^oC), bỏ ăn, giảm tiết sữa, da và niêm mạc nổi những nốt sần có đường kính khoảng 2 – 5 cm, đặc biệt là ở vùng da cổ, đầu, bầu vú, cơ quan sinh dục và vùng đáy chậu; viêm mũi, viêm kết mạc và tiết nhiều nước bọt; giảm năng suất sữa rõ rệt ở gia súc đang cho con bú; bò đực có thể bị vô sinh vĩnh viễn hoặc tạm thời; bò mang thai có thể sảy thai và động dục trong vài tháng.

Sơ đồ minh họa đường truyền lây của virus gây bệnh viêm da nổi cục

Hiểu rõ hơn về virus gây bệnh…

Một số biểu hiện của bệnh viêm da nổi cục

Virus gây bệnh Viêm da nổi cục thuộc họ Poxviridae, chi Capripoxvirus, cùng chi với virusgây bệnh Đậu trên dê, cừu.Viruscó thể bị tiêu diệt ở nhiệt độ 55^oC trong 2 giờ, 65^oC trong 30 phút. Viruscó thể được hồi phục từ những nốt sần trên da được giữ ở nhiệt độ -80^oC trong 10 năm và dịch nuôi cấy mô nhiễm virus được bảo quản ở nhiệt độ 4^oC trong 6 tháng.Virusnhạy cảm với môi trường pH kiềm hoặc a xít; có thể tồn tại ở môi trường pH = 6,6-8,6 trong 5 ngày ở nhiệt độ 37^oC.

VirusViêm da nổi cục rất ổn định, tồn tại trong thong thời gian dài ngoài môi trường, đặc biệt là ở dạng vảy khô; tồn tại trong các nốt da hoại tử trên 33 ngày, trong các lớp vảy khô lên đến 35 ngày và ít nhất 18 ngày trong da phơi khô. Virusnhạy cảm với ánh sáng mặt trời và chất tẩy rửa có chứa dung môi lipid, nhưng trong điều kiện môi trường tối và ẩm ướt, ví dụ như chuồng trại bị ô nhiễm, viruscó thể tồn tại trong nhiều tháng.

Hóa chất sử dụng để diệt virusViêm da nổi cục bao gồm ether (20%), chloroform, formalin (1%), phenol (2% trong 15 phút), sodium hypochlorite (2-3%), hợp chất iodine (pha loãng 1:33), Virkon (2%), hợp chất amoni bậc bốn (0,5%) và một số chất tẩy rửa như sodium dodecyl sulphate.

Phân biệt bệnh viêm da nổi cục với bệnh đậu trên gia súc

Chủ động phòng chống xâm nhiễm bệnh

Tại Việt Nam, hiện chưa ghi nhận trường hợp trâu bò mắc bệnh viêm da nổi cục. Tuy nhiên, để chủ động triển khai các biện pháp ngăn chặn nguy cơ xâm nhiễm bệnh viêm da nổi cục trên trâu, bò nhiều Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn các tỉnh đã giao Chi cục Thú y chủ động phối hợp và đề xuất với chính quyền các địa phương chỉ đạo tăng cường việc giám sát, phát hiện và xử lý các trường hợp vận chuyển bất hợp pháp trâu, bò và các sản phẩm trâu, bò. Theo dõi diễn biến tình hình dịch bệnh trên trâu, bò và nguy cơ lây lan bệnh Viêm da nổi cục, để kịp thời triển khai các giải pháp nhằm ngăn chặn sự xâm nhiễm.

Đồng thời, chủ động hướng dẫn, phối hợp và đôn đốc các Cơ quan được giao nhiệm vụ quản lý chuyên ngành thú y cấp huyện theo dõi, giám sát và ứng phó (nếu phát hiện có sự xuất hiện) bệnh Viêm da nổi cục; lấy mẫu, bảo quản, vận chuyển đến phòng xét nghiệm thuộc Cục Thú y để xét nghiệm, xác định nguyên nhân. Phối hợp cùng với các cơ quan truyền thông của tỉnh thông tin kịp thời, chính xác cho người dân hiểu về bệnh viêm da nổi cục trên trâu, bò cũng như các biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

Cùng với đó, các Sở Nông nghiệp và PTNT cũng đề nghị UBND các tỉnh, huyện, thị xã, phối hợp với Chi cục Chăn nuôi và Thú y tăng cường, chủ động theo dõi, giám sát, kiểm tra chặt chẽ tại các tuyến đường giao thông để kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm các trường hợp vận chuyển, buôn bán trâu, bò, sản phẩm trâu, bò nhập lậu, không rõ nguồn gốc; lấy mẫu gửi đến các phòng thí nghiệm thuộc Cục Thú y để xét nghiệm bệnh Viêm da nổi cục và tổ chức tiêu hủy theo hướng dẫn của cơ quan thú y.

Tăng cường thông tin, tuyên truyền, nhất là đối với những người thường xuyên qua lại khu vực biên giới, khách du lịch và người chăn nuôi hiểu rõ về sự nguy hiểm của bệnh Viêm da nổi cục để thực hiện đồng bộ các giải pháp kiểm soát nguy cơ bệnh xâm nhiễm vào Việt Nam. Tổ chức giám sát chặt chẽ, lấy mẫu đối với trâu, bò có dấu hiệu bệnh, nghi bệnh tại các điểm, cơ sở giết mổ hoặc trong quá trình vận chuyển, gửi phòng xét nghiệm thuộc Cục Thú y để xét nghiệm, xác định nguyên nhân gây bệnh. Hướng dẫn người chăn nuôi áp dụng các biện pháp vệ sinh phòng bệnh.

P.Huệ Tổng hợp