[Chăn nuôi Việt Nam] – Bạn có quan tâm đến việc đánh giá hiệu suất của heo đực giống trong điều kiện stress nhiệt không? Hiện nay, tinh heo đực dòng cuối (terminal line) và dòng mẹ (maternal line) của Hypor hiện có sẵn tại khắp khu vực Đông Nam Á.

 

Tại sao heo lại nhạy cảm với nhiệt độ và độ ẩm cao?

 

Nhiệt độ cao kết hợp với độ ẩm cao có thể dẫn đến sốc nhiệt, đặc biệt khi đi kèm với sự dao động nhiệt độ lớn giữa ngày và đêm.

 

Nguyên nhân chủ yếu do các đặc điểm sinh lý sau:

 

• Tiết mồ hôi là cơ chế chính giúp tản nhiệt nhưng khả năng tiết mồ hôi của heo rất hạn chế, khiến việc tản nhiệt kém hiệu quả.
• Phổi nhỏ hơn so với kích thước cơ thể làm giảm khả năng thoát nhiệt qua đường hô hấp.
• Lớp mỡ dưới da dày giúp giữ ấm khi trời lạnh nhưng cản trở tản nhiệt trong thời tiết nóng.

 

Heo thường có dấu hiệu bị stress nhiệt khi nhiệt độ môi trường vượt quá 200C. Đối với heo có khối lượng cơ thể lớn (trên 45kg) sẽ nhạy cảm hơn, có thể bị stress nhiệt ngay cả khi ở nhiệt độ thấp hơn. Đối với heo trưởng thành, bao gồm heo nái và heo nọc, stress nhiệt có thể bắt đầu từ 23 – 240C.

 

Tác động của sốc nhiệt lên tính dục (libido) của heo đực giống

 

Giảm tính dục: Stress nhiệt làm giảm rõ rệt ham muốn giao phối, ảnh hưởng đến khả năng nhảy giá và hiệu quả khai thác tinh. Đồng thời, làm giảm khả năng phát hiện động dục và kích thích heo nái trong quá trình phối giống nhân tạo.

 

Thay đổi hành vi: Heo nọc bị stress nhiệt thường uể oải, giảm vận động và ít chủ động giao phối dẫn đến giảm cơ hội phối giống và hiệu quả sinh sản.

 

Mất cân bằng nội tiết tố: Nhiệt độ cao có thể làm rối loạn quá trình tiết hormone, đặc biệt là testosterone, làm suy giảm tính dục và chức năng sinh sản.

 

Dòng heo Hypor Magnus (Duroc)

 

Ảnh hưởng đến heo đực trẻ: Heo nọc trẻ thường chịu nhiệt tốt hơn, duy trì hoạt động tốt hơn trong suốt thời gian nắng nóng. Tuy nhiên, quản lý kết hợp giữa heo nọc trẻ và nọc già hơn giúp duy trì hiệu quả sinh sản tổng thể trong điều kiện nhiệt độ và độ ẩm cao.

 

Stress nhiệt ảnh hưởng lên khả năng sản xuất tinh và chất lượng tinh dịch như thế nào?

 

Stress nhiệt ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng sinh sản và chất lượng tinh dịch của heo nọc thông qua nhiều cách như sau:

 

• Giảm chất lượng tinh trùng: Nhiệt độ cao làm suy giảm quá trình sinh tinh, dẫn đến giảm mật độ, khả năng di động và tăng tỷ lệ tinh trùng dị dạng, từ đó làm giảm khả năng thụ tinh và chất lượng tinh dịch tổng thể.
• Stress oxy hóa: Nhiệt độ cao kích thích hình thành các gốc oxy phản ứng (ROS – Reactive Oxygen Species), gây tổn thương ADN và màng tế bào tinh trùng, làm giảm khả năng sống và chức năng sinh sản của tinh trùng.
• Mất cân bằng nội tiết tố: Stress nhiệt ảnh hưởng đến sự tiết các hormone sinh dục chủ chốt, đặc biệt là testosterone, làm giảm sản lượng tinh trùng và cản trở quá trình sinh tinh bình thường.
• Biến động theo mùa: Ở vùng khí hậu nhiệt đới, sự thay đổi nhiệt độ giữa các mùa có thể làm trầm trọng thêm tác động của sốc nhiệt, gây dao động đáng kể về chất lượng tinh dịch trong năm.

 

Làm sao để giảm thiểu ảnh hưởng của stress nhiệt lên năng suất của heo nọc?

 

Nhiệt độ và độ ẩm môi trường quá cao có thể gây ra sốc nhiệt và làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cùng năng suất sinh sản của heo nọc. Do đó, kiểm soát nhiệt độ và độ ẩm là hai yếu tố đóng vai trò then chốt trong chăn nuôi heo nọc khai thác tinh. Để giảm thiểu tác động của stress nhiệt, cần áp dụng các biện pháp làm mát và quản lý môi trường như trang bị hệ thống thông gió, hệ thống làm mát và đảm bảo cung cấp đủ nước uống và khẩu phần dinh dưỡng thích hợp.

 

Trong điều kiện khí hậu nhiệt đới, việc áp dụng các hệ thống làm mát hiệu quả là yếu tố quan trọng giúp hạn chế tác động của stress nhiệt lên heo nọc. Nhiều hệ thống đã được sử dụng thành công tại các quốc gia có khí hậu tương tự, trong đó phổ biến gồm:

 

Hệ thống chuồng hở

 

Phun hoặc nhỏ giọt nước: Sử dụng vòi phun sương hoặc đầu nhỏ giọt để làm ướt bề mặt heo. Quá trình bay hơi nước sẽ giúp hạ thân nhiệt cho heo. Hệ thống này thường được kết hợp với quạt điện để tăng cường lưu thông không khí, nâng cao hiệu quả làm mát.

 

Quạt điện: Nhằm tăng sự luân chuyển của không khí, giúp tản nhiệt và giảm nhiệt độ trong khu vực chuồng. Khi kết hợp với hệ thống phun nước, hiệu quả làm mát sẽ được cải thiện đáng kể.

 

Hệ thống chuồng kín

 

Hệ thống làm mát bay hơi (Evaporative Cooling Systems – EVAP): Cơ chế làm mát này sử dụng tấm làm mát bay hơi được thấm nước. Không khí từ bên ngoài được hút qua các tấm làm mát giúp giảm nhiệt độ trước khi được đưa vào. Hệ thống EVAP này giúp duy trì nhiệt độ ổn định và dễ kiểm soát hơn, tạo điều kiện thoải mái cho heo nọc, đặc biệt trong mùa nắng nóng.

 

Hệ thống điều hòa không khí

 

Giúp duy trì nhiệt độ ổn định và dễ chịu trong chuồng nuôi, từ đó giảm nguy cơ sốc nhiệt và cải thiện chất lượng tinh dịch đáng kể. Nhiều trại khai thác tinh hiện nay đã sử dụng hệ thống điều hòa không khí áp suất dương. Các hệ thống này không chỉ có tác dụng làm mát mà còn giúp giảm lượng lớn các tác nhân gây ô nhiễm môi trường bên ngoài.

 

Thông gió: Cần đảm bảo hệ thống thông gió hiệu quả nhằm tăng cường lưu thông không khí và giảm độ ẩm. Luồng khí lưu thông hợp lý giúp tản nhiệt và duy trì môi trường dễ chịu cho heo đực giống.

 

Cách nhiệt: Cách nhiệt mái hay trần chuồng nuôi là là biện pháp hiệu quả giúp giảm sự hấp thu và tích tụ nhiệt từ bức xạ mặt trời trong những ngày nắng nóng kéo dài.

 

Quản lý nguồn nước

 

Đảm bảo luôn có nguồn nước sạch và mát. Trong thời tiết nóng, cần tăng lượng nước cung cấp và có thể kết hợp vòi phun sương hoặc nhỏ giọt để hỗ trợ làm mát bay hơi. Đồng thời, nên kiểm tra định kỳ lưu lượng nước ở núm uống (lít/phút) để đảm bảo cung cấp đủ theo nhu cầu sinh lý của heo.

 

• Heo con: 0,5 lít/phút (Tối thiểu 1 núm/10 con).
• Heo thịt: 0,7 lít/phút.
• Heo nái mang thai: 1 lít/phút.
• Heo nái đang cho bú: 2 lít/phút.

 

Tập cho ăn: Điều chỉnh thời gian cho ăn đến những thời điểm mát mẻ trong ngày (sáng sớm hoặc chiều tối) sẽ giúp tăng lượng thức ăn tiêu thụ và giảm nguy cơ sốc nhiệt. Ngoài ra, chia khẩu phần ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày cũng có thể giúp giảm sinh nhiệt trong quá trình tiêu hóa.

 

Theo dõi sức khỏe: Cần kiểm tra thường xuyên để phát hiện sớm các dấu hiệu stress nhiệt như thở nhanh, giảm vận động hoặc ăn kém. Phát hiện sớm và can thiệp kịp thời giúp ngăn ngừa tổn thương lâu dài đến sức khỏe sinh sản của heo nọc.

 

Theo dõi sức khỏe: Cần kiểm tra thường xuyên để phát hiện sớm các dấu hiệu stress nhiệt như thở nhanh, giảm vận động hoặc ăn kém. Phát hiện sớm và can thiệp kịp thời giúp ngăn ngừa tổn thương lâu dài đến sức khỏe sinh sản của heo nọc.

 

Xử lý và thu tinh heo nọc: Việc thao tác và di chuyển heo đực giống có thể gây stress nghiêm trọng cho cả người và vật, đặc biệt trong điều kiện nhiệt độ cao. Do đó, khai thác tinh vào sáng sớm hoặc tối muộn là biện pháp hiệu quả giúp duy trì hiệu suất khai thác tinh ổn định hơn trong mùa nóng.

 

Chọn lọc di truyền

 

Lựa chọn các dòng di truyền có khả năng chịu nhiệt tốt. Một số đực dòng cuối như Duroc được ghi nhận có khả năng thích nghi tốt hơn với khí hậu nóng ẩm so với các giống khác, nhờ đặc điểm sinh lý và khả năng trao đổi chất hiệu quả hơn.

 

Lựa chọn nguồn giống phù hợp: Nên chọn nguồn giống xuất phát từ các trại nhân giống gốc ở vùng khí hậu nóng ẩm, nơi các dòng heo đã được chọn lọc qua nhiều thế hệ để có khả năng chống chịu stress nhiệt cao. Chẳng hạn, Hypor đã phát triển một số dòng di truyền được chứng minh có khả năng duy trì năng suất ổn định trong điều kiện nhiệt độ cao.

 

Kiểm tra năng suất: Tiến hành đánh giá năng suất và chất lượng tinh dịch của heo đực giống trong điều kiện nhiệt độ cao để xác định những cá thể vẫn duy trì hiệu suất tốt, qua đó làm cơ sở cho chọn lọc di truyền hướng tới khả năng chịu nhiệt.

 

Thu thập và phân tích dữ liệu: Thu thập và phân tích dữ liệu dựa trên năng suất của heo đực giống, bao gồm tốc độ tăng trưởng, hiệu quả tiêu thụ thức ăn và hiệu quả sinh sản trong điều kiện nhiệt độ khác nhau. Hiểu được nguồn giống nào hoạt động hiệu quả hơn trong điều kiện sốc nhiệt sẽ có thể giúp người chăn nuôi tăng lợi nhuận sản xuất, cải thiện các biện pháp và quyết định quản lý, nâng cao hiệu quả kỹ thuật và kinh tế tổng thể của một trang trại.

 

 

Tác giả: Jean-Marc LAURENT

Giám đốc Thử nghiệm sản phẩm khu vực Đông Á và Đông Nam Á – Hendrix Genetics Swine

 

 

 

 

 

 

REFERENCES:

1.Mark J. Estienne, Swine Research Physiologist, Tidewater AREC, Livestock Update, July 2000, Keep Boars Cool During Summer.

2. J. Rungruangsak, Somchai Sangkaphet, K. Buranaamnuay, P. Pongpeng, P. Tummaruk, 1 June 2021, Boar sperm production in a tropical environment.

3. Kristin M. Whitworth, Jonathan A. Green, Bethany K. Redel, Rodney D. Geisert, Kiho Lee, Bhanu P. Telugu, Kevin D. Wells & Randall S. Prather, 21 June 2022, Improvements in pig agriculture through gene editing.

4. Jim Eadie, March 2002, Breeding is part of the solution to many of the challenges facing pig production Kunavongkrit A, Suriyasomboon A, Lundeheim N, Heard TW, Einarsson S, 01 Jan 2005, Management and sperm production of boars under differing environmental conditions. 5. Gilbert Hollis L. Bynum Driggers Arthur J. Muehling G R. Carlisle, June 3, 2006, Confinement Sow Gestation and Boar Housing