[Tạp chí Chăn nuôi Việt Nam] – Giống như cả nước, Hà Nội cũng rơi vào tình trạng chung đó là vẫn còn nhiều hộ dân chăn nuôi theo hướng tự phát không theo kế hoạch và quy hoạch, người dân cứ thấy có lãi là đầu tư mở rộng tăng quy mô dẫn tới mất cân đối “cung – cầu”.

Thành phố Hà Nội hiện có tổng đàn lợn đứng ở tốp đầu cả nước, thời điểm tháng 3/2017 có số lượng 1.435.000 con (trong đó lợn nái 220.052 con, đực giống 2.420 con); sản lượng thịt lợn hơi đạt 320.984 tấn; Điểm nhấn về phát triển chăn nuôi lợn những năm gần đây là phát triển chăn nuôi theo vùng, xã trọng điểm chăn nuôi quy mô lớn ngoài khu dân cư. Đến nay đã hình thành 13 xã chăn nuôi lợn trọng điểm với số lượng 219.631 con/6.224 hộ, chiếm 15,3% tổng đàn lợn toàn Thành phố; trong đó có 17.513 lợn nái, 199.430 lợn thịt, 388 lợn đực, 2.300 lợn rừng. Chăn nuôi lợn quy mô lớn (từ 10 lợn nái hoặc 100 lợn thịt) ngoài khu dân cư có 1.086 trại chăn nuôi lợn/524.795 con trong đó lợn nái 44.013 con, lợn thịt 479.942 con, lợn đực giống 840 con (chiếm 36,5% tổng đàn lợn toàn Thành phố).

Chăn nuôi lợn sinh học tại trang trại của ông Nguyễn Đại Thắng huyện Sóc Sơn

Với tốc độ phát triển nhanh và tổng đàn lợn lớn như vậy nên người chăn nuôi lợn tại Hà Nội cũng đang rơi vào tình cảnh chung của cả nước là thua lỗ nặng do thịt lợn rớt giá. Theo ông Nguyễn Trọng Long – Chủ nhiệm HTX chăn nuôi Hoàng Long (Thanh Oai – Hà Nội) và ông Nguyễn Khắc Huấn chủ cơ sở giết mổ tại huyện Chương Mỹ, tại thời điểm này giá lợn thịt tại các trang trại quy mô lớn chỉ còn khoảng 18.000 – 22.000 đồng/kg. Ở khu vực chăn nuôi quy mô vừa, quy mô nhỏ lẻ, chăn nuôi nông hộ giá còn thấp hơn, khoảng 15.000 – 18.000 đồng/kg, thậm trí có nơi người chăn nuôi chỉ bán ở giá 12000 – 15.000 đồng/kg. Giá đã “thê thảm” như vậy nhưng theo quy luật người dân còn khổ hơn đó là “giá càng cao thì càng dễ bán, giá càng thấp lại càng khó bán” vậy nên người dân đã khó lại càng khó. Nhiều gia đình nhìn đàn lợn trong chuồng mà “rơi nước mắt” vì bán không được, giữ lại ăn không xong. Chấp nhận thua lỗ nặng, với giá tại thời điểm, người chăn nuôi có thể bị lỗ từ 1,5 đến 2 triệu đồng/con, nếu là chăn nuôi nông hộ, tận dụng sản phẩm nông nghiệp để lấy công làm lãi chí ít cũng lỗ khoảng gần 01 triệu đồng/con Đặc biệt lợn rớt giá còn kéo theo quá nhiều hệ lụy dó là nguy cơ bùng phát dịch bệnh trên đàn lợn là quá cao. Người chăn nuôi, sản xuất, kinh doanh thức ăn chăn nuôi, thuốc thú y và người tiêu dùng có tư tưởng hoang mang không yên tâm đầu tư sản xuất.

Về nguyên nhân, giống như cả nước, Hà Nội cũng rơi vào tình trạng chung đó là vẫn còn nhiều hộ dân chăn nuôi theo hướng tự phát không theo kế hoạch và quy hoạch, người dân cứ thấy có lãi là đầu tư mở rộng tăng quy mô dẫn tới mất cân đối “cung – cầu”. Cụ thể theo nhu cầu sử dụng thịt lợn trên địa bàn Thành phố với dân số khoảng 10 triệu dân ước tính nhu cầu thịt lợn toàn Thành phố sẽ hết gần 650 tấn thịt lợn hơi/ngày (trung bình một người ăn khoảng 150 gram thịt lợn hơi/ngày và 3 ngày/tuần ăn thịt lợn); Như vậy so với nguồn cung tại thời điểm đã dư thừa khoảng 250 tấn thịt lợn hơi/ngày chưa tính các nguồn thịt lợn từ các tỉnh lân cận (Hưng Yên, Vĩnh Phúc, Hà Nam, Nam Định, Thanh Hóa…) tiêu thụ tại Hà Nội. Một nguyên nhân nữa là khâu chế biến trong nước và tại Hà Nội hiện còn rất yếu, chủ yếu bán thịt nóng, chưa có nhiều nhà máy chế biến sâu các sản phẩm thịt lợn. Khâu tổ chức thị trường hiện vẫn chưa được quan tâm chú trọng, thị trường tiêu thụ chủ yếu trong nước, xuất khẩu không đáng kể. Bên cạnh đó phương thức chăn nuôi chủ yếu vẫn là nhỏ lẻ (khoảng gần 70%) nên người chăn nuôi gặp nhiều rủi ro trước những biến động thị trường.

Trước bối cảnh trên, ngành Nông nghiệp và PTNT Hà Nội đã tập trung thực hiện một số giải pháp để sớm ổn định tình hình. Cụ thể, ngày 27/4/2017 đã tổ chức mời đại diện các doanh nghiệp cung ứng thức ăn chăn nuôi, thuốc thú y, các cơ sở sơ chế biến thức ăn, các nhà cung ứng thực phẩm trên địa bàn. Đại diện các chủ hộ, trang trại quy mô lớn, vừa và nhỏ cùng đại diện các ngành, đơn vị liên quan trên địa bàn Thành phố để cùng trao đổi, lắng nghe và đưa ra các giải pháp tháo gỡ những khó khăn (ông Nguyễn Huy Đăng – PGĐ Sở Nông nghiệp và PTNT chủ trì Hội nghị)

Giải pháp trước mắt tập trung thực hiện đó là: Giảm nhanh đàn lợn nái, các trại chăn nuôi quy mô lớn cần loại ngay lợn nái kém chất lượng, năng suất sinh sản thấp (số lợn nái kém chất lượng hiện nay chiếm khoảng 30%-40% tổng đàn nái). Đối với Hà Nội trong thời gian tới cần giảm đàn lợn nái xuống còn 180 đến 200 ngàn con. Khuyến cáo cơ sở chăn nuôi loại thêm lợn con sơ sinh có trọng lượng thấp (dưới 0,8 kg/con), sức khỏe kém. Sử dụng thức ăn tự phối trộn để giảm giá thành và tận dụng nguồn thức ăn sẵn. Chăm sóc đàn lợn, không bỏ đói, vẫn phải thực hiện việc tiêm phòng, giữ vệ sinh môi trường đảm bảo không để bùng phát dịch bệnh.

Các doanh nghiệp sản xuất thức ăn chăn nuôi, thuốc thú y giảm giá bán từ 10-15%. Các doanh nghiệp giết mổ, chế biến cần hợp tác với trại chăn nuôi để thực hiện hợp đồng giết mổ, chế biến cấp đông sản phẩm chăn nuôi.Tăng cường chế biến, đa dạng hoá sản phẩm thức ăn từ lợn, tăng sức tiêu thụ của thị trường trong nước, tăng cường giết mổ cấp đông lợn sữa để xuất khẩu hoặc tiêu thụ thị trường nội địa. Các ngân hàng, tổ chức tín dụng khoanh nợ, giãn nợ, giảm nợ cho người chăn nuôi, cơ sở kinh doanh thức ăn chăn nuôi và thuốc thú y. Quỹ bình ổn giá của Thành phố cho các trại chăn nuôi quy mô lớn, doanh nghiệp giết mổ, chế biến vay để thực hiện việc loại đàn lợn nái kém chất lượng và thực hiện hợp đồng giết mổ, chế biến cấp đông sản phẩm chăn nuôi.

Các cơ quan truyền thông đẩy mạnh các hình thức tuyên truyền để người dân bình tĩnh tháo gỡ khó khăn, không hoang mang trước tác động của thị trường, tích cực thực hiện các giải pháp để tăng cường việc tiêu thụ thịt lợn cho người dân. Đặc biệt không để các yếu tố tiêu cực của thị trường nhất là thương lái có cơ hội làm giá thu lợi cao. Tuyên truyền để người dân tăng cường sử dụng thịt lợn trong bữa ăn hàng ngày, nhất là các ngành có bếp ăn tập thể lớn như ngành giáo dục, công an, bộ đội. Đề nghị các Bộ, Ngành đẩy nhanh các biện pháp đàm phán tìm thị trường cho các sản phẩm chăn nuôi bao gồm thịt lợn và lợn sữa. Tạm dừng các hoạt động nhập khẩu sản phẩm thịt và phủ tạng từ bên ngoài qua Việt Nam.

Giải pháp lâu dài tập trung thực hiện: Đảm bảo phát triển chăn nuôi theo quy hoạch (UBND Thành phố đã có Quyết định số 1835/QĐ-UBND ngày 25/2/2013 về việc phê duyệt quy hoạch phát triển chăn nuôi thành phố Hà Nội đến năm 2020, định hướng đến năm 2030). Khuyến khích trại chăn nuôi sử dụng thức ăn sinh học và chăn nuôi hữu cơ tự phối trộn thức ăn; Phát triển chăn nuôi ứng dụng khoa học công nghệ cao nhằm giảm giá thành sản xuất. Chăn nuôi theo hướng sản xuất giống, nâng cao năng suất chăn nuôi, giảm thảm giá thành sản xuất. Từng bước đưa sản xuất con giống là sản phẩm chủ lực của ngành chăn nuôi để vừa cung cấp giống cho Thành phố và các tỉnh khác. Nâng năng suất chăn nuôi lợn nái tính chung trên toàn Thành phố đạt 23-25 con lợn con cai sữa/nái/năm, năng suất chăn nuôi lợn nái tại các doanh nghiệp, cơ sở chăn nuôi quy mô lớn ngoài khu dân cư đạt 26 con lợn con cai sữa/nái/năm. Phát triển chuỗi liên kết chăn nuôi – tiêu thụ sản phẩm, chăn nuôi an toàn thực phẩm, cân đối cung cầu, hài hòa lợi ích giữa người chăn nuôi, chế biến tiệu thụ sản phẩm và cả người tiêu dùng. Thành lập Hội Chăn nuôi – Tiêu thụ sản phẩm để kết nối từ đầu vào đến đầu ra cho sản phẩm. Làm tốt hơn các hình thức tuyên truyền, đổi mới và đẩy mạnh việc tuyên truyền tiêu dùng các sản phẩm thịt mát, thịt cấp đông được sản xuất đúng quy trình. Từng bước thay đổi thói quen tiêu dùng từ sử dụng thịt ”nóng” giết mổ chưa đảm bảo an toàn thực phẩm sang sử dụng các sản phẩm được giết mổ đảm bảo an toàn, được cấp mát, cấp đông đúng quy trình, sản phẩm có nhãn mác, truy suất được nguồn gốc rõ ràng.

Với các giải pháp trước mắt, lâu dài nêu trên cùng sự quan tâm chỉ đạo của các cấp các ngành, sự đồng thuận của người chăn nuôi, người tiêu dùng chắc chắn ngành chăn nuôi lợn trên địa bàn Thành phố sẽ vượt qua khó khăn có bước phát triển ổn định trong thời gian tới.

Nguyễn Ngọc Sơn

Phó chi cục trưởng – Chi cục Thú y Hà Nội