[Tạp chí Chăn nuôi Việt Nam] – Hệ thống giống 3 cấp hình tháp trong chăn nuôi heo là mô hình phân cấp theo mức độ di truyền đã tạo ra hiệu quả cao trong việc cải tiến giống, gia tăng năng suất, quản lý dễ dàng, hiệu quả kinh tế lớn. Trong những năm gần đây công tác giống heo của các nước tiên tiến đều thực hiện theo hệ thống giống hình tháp. Vì vậy, bản chất của hệ thống giống heo hình tháp cần được hiểu một cách chuẩn xác nhất nhằm giúp cho ngành chăn nuôi heo thu được thành công lớn, nhất là cho các nhà chọn tạo giống.

Hệ thống giống 3 cấp hình tháp trong chăn nuôi heo là gì? Vì sao lại có 3 cấp? Chức năng của mỗi cấp như thế nào?

Khi nói đến hệ thống giống 3 cấp hình tháp là người ta đang nói đến các cấp Cụ kỵ (GGP – Great Grand Parent); cấp Ông bà (GP – Grand Parent) và cuối cùng là cấp Bố mẹ (Parent Stock). Để sản xuất ra heo thịt mà chúng ta hay dùng hàng ngày thì còn có cấp Thương phẩm (CP – Commercial Products), tuy nhiên, cấp này không dùng để sản xuất giống mà chỉ nuôi để giết thịt nên hệ thống giống trong chăn nuôi heo chỉ gọi 3 cấp mà thôi.

Cấp Cụ kỵ

Cấp Cụ kỵ hay trại Hạt nhân (Nucleus) phương thức phối của trại này sẽ là phối thuần. Con đực và con cái trong cùng một giống sẽ phối với nhau để tạo ra con con cùng giống với bố mẹ. Ví dụ: con đực giống Yorkshire sẽ phối với con cái giống Yorkshire, con đực Landrace sẽ phối với con cái Landrace, .v.v. . Để công tác làm giống không những đảm bảo duy trì được năng suất ban đầu mà còn cải thiện qua các năm các công ty giống thường quy định quy mô tối thiểu là 200 nái sản xuất trên 01 giống. Quy mô của đàn Cụ kỵ sẽ tuỳ thuộc vào quy mô của đàn Bố mẹ của hệ thống nội bộ hay kế hoạch dự kiến cung cấp ra thị trường bao nhiêu hoặc vừa cho nội bộ và bán ra ngoài.

Như vậy, khi đàn Cụ kỵ được phối thuần thì sẽ tạo ra con thuần. Đàn con sẽ được chọn lọc, ước lượng giá trị giống và phân cấp thông qua chỉ số. Những con được chọn có chỉ số cao thuộc hàng 5 (Top 5) hay 10 (Top 10) sẽ được giữ lại để thay thế cho chính đàn Cụ kỵ, những con có chỉ số thấp hơn sẽ được chuyển xuống là con Ông bà.  

Cấp Ông bà

Bản chất đàn nái nền của cấp Cụ kỵ và cấp Ông bà là con thuần. Vậy cấp Ông bà khác nhau với cấp Cụ kỵ là gì mà chúng ta phân ra làm 2 cấp?

Cấp Ông bà hay trại Nhân giống (Multipliers) có phương thức phối là phối lai, con đực của giống này phối với con cái của giống kia để tạo ra con F1 hay còn gọi là con Bố mẹ. Ví dụ: Con đực giống Landrace phối với con cái giống Yorkshire hoặc ngược lại Con đực giống Yorkshire phối với con cái giống Landrace.

Trong thực tế sản xuất, câu hỏi đặt ra là ở cấp Ông bà chúng ta có sản xuất ra con để chọn lọc lại thay thế cho chính đàn của nó được không? Câu trả lời là được nhưng lúc này phương thức phối không còn là phối lai mà phải chuyển sang phối thuần. Khi đó, chúng ta xem nó như trại cấp Cụ kỵ chứ không còn là trại cấp Ông bà nữa.

Cấp Bố mẹ

Ở cấp Bố mẹ đàn nái nền là con lai (F1: Yorkshire x Landrace hoặc Landrace x Yorkshire), sau đó tiếp tục phối với con Duroc hoặc Pietrain hoặc Hamshire hoặc PD (Pietrain x Duroc) để tạo ra con 3 hay 4 máu nuôi thịt. Lợi thế của con thịt là tận dụng được ưu thế lai của 3 hoặc 4 máu nên tốc độ phát triển sẽ nhanh hơn và cho năng suất thịt cao hơn. Con này chỉ để sản xuất thịt chứ không để lại làm giống nên không được xếp trong tháp giống.

Ví dụ: Một công ty có quy mô 50.000 nái cấp Bố mẹ, tỷ lệ thay thế đàn nái hàng năm là 45% ở cấp Bố mẹ; 60% ở cấp Ông bà và 100% ở cấp Cụ kỵ. Mỗi năm 01 nái cấp Cụ kỵ chọn được 01 con cấp Cụ kỵ và 5 con cấp Ông bà và 01 nái cấp Ông bà chọc được 6 con cấp Bố mẹ. Vậy quy mô đàn nái Cấp Cụ kỵ và Ông bà là bao nhiêu để sản xuất ra đủ cung cấp để thay thế cho nội bộ công ty?

Theo ví dụ trên, lượng hậu bị cái cấp Bố mẹ hằng năm cần:

50.000 x 45% = 22.500 con.

Đàn nái cấp Ông bà là 22.500/6 = 3.750 con nái.

Đàn nái cấp Cụ kỵ là: 3.750 x 60%/5 = 450 con nái.

Với quy mô như vậy thì lượng hậu bị sản xuất ra mỗi cấp sẽ đủ để thay cho hệ thống.  

ThS. Nguyễn Văn Hùng

Công ty Genesus Southeast Asia

Điện thoại: 0918679012