[Tạp chí Chăn nuôi Việt Nam] – “Chăn nuôi là điều kinh khủng nhất từng xảy ra đối với môi trường tự nhiên” là một trong nhiều lời buộc tội đã giáng vào ngành chăn nuôi trên thế giới, đã khiến hình ảnh của ngành trôi dành về hướng phản diện trong công cuộc xanh hóa trái đất. Đã đến lúc cần nhìn nhận lại chính xác hình ảnh của một trong những ngành cổ xưa nhất thế giới, đã đem đến nguồn protein cho nhân loại hàng nghìn năm qua.

Chăn nuôi thường bị chỉ trích là nguyên nhân lớn dẫn đến phát thải khí nhà kính, đặc biệt là khí methane từ gia súc. Tuy nhiên, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng mức độ “đóng góp” này thường bị phóng đại. Theo báo cáo của FAO năm 2013, ngành chăn nuôi toàn cầu chiếm khoảng 14,5% tổng lượng phát thải khí nhà kính, nhưng con số này nhỏ hơn rất nhiều so với lĩnh vực năng lượng (73,2%) và giao thông vận tải (16,2%), như báo cáo Our World in Data năm 2020. Hơn nữa, methane từ chăn nuôi có chu kỳ tồn tại ngắn hơn đáng kể so với carbon dioxide, chỉ khoảng 10-12 năm, trước khi được phân hủy trong khí quyển thành CO₂ và tái hấp thụ bởi thực vật trong chu trình tự nhiên.

Điều này nghĩa là, với các mô hình quản lý chăn nuôi thông minh, lượng phát thải từ ngành này hoàn toàn có thể được bù đắp thông qua việc cải thiện hiệu quả sử dụng thức ăn, quản lý chất thải và áp dụng công nghệ xử lý methane. Chẳng hạn, ở Việt Nam, nhiều hộ chăn nuôi đã sử dụng hầm biogas để xử lý phân gia súc, giảm thiểu phát thải và tạo ra nguồn năng lượng sạch, đóng góp vào giảm phát thải khí nhà kính. Mô hình chuồng trại chăn nuôi hiện đại với hầm biogas đã trở nên rất phổ biến, góp phần xanh hóa ngành chăn nuôi và giảm thiểu chi phí.

Tác động tích cực đến hệ sinh thái và đất đai

Một khía cạnh thường bị bỏ qua là vai trò của chăn nuôi trong duy trì và bảo vệ hệ sinh thái, đặc biệt là các đồng cỏ tự nhiên. Khi gia súc được chăn thả ở mức độ hợp lý, chúng giúp kiểm soát sự phát triển của cỏ dại, giảm nguy cơ cháy rừng tự nhiên và cải thiện khả năng giữ nước của đất. Ngoài ra, phân gia súc, nếu được sử dụng đúng cách, cung cấp nguồn phân bón hữu cơ dồi dào, cải thiện độ phì nhiêu của đất mà không cần dùng đến phân hóa học gây hại.

Một ví dụ điển hình là các mô hình nông nghiệp kết hợp chăn nuôi và trồng trọt. Phân gia súc không chỉ cung cấp dinh dưỡng cho cây trồng mà còn giúp cải thiện cấu trúc đất, giảm xói mòn và tăng khả năng giữ nước. Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng việc duy trì đồng cỏ chăn thả có thể biến chúng thành “bể chứa carbon”, hấp thụ nhiều CO₂ hơn lượng phát thải từ gia súc, theo nghiên cứu của Teague và các cộng sự năm 2016.

Công nghệ và đổi mới giúp giảm thiểu tác động môi trường

Trong bối cảnh các áp lực về môi trường gia tăng, ngành chăn nuôi toàn cầu đang đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ và các giải pháp đổi mới nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực. Một trong những đổi mới quan trọng là việc bổ sung phụ gia thức ăn giúp giảm phát thải methane từ dạ cỏ của gia súc. Theo nghiên cứu của Hristov và các cộng sự vào năm 2018, việc sử dụng các enzyme, tảo biển và hợp chất nitrate trong khẩu phần ăn của bò có thể giảm đến 30% lượng methane phát thải. Ngày càng nhiều các công nghệ trong việc sản xuất thức ăn chăn nuôi đã giảm thiểu sự phát thải methane.

Ngoài ra, công nghệ xử lý chất thải như sản xuất phân bón hữu cơ, sử dụng hầm biogas và tái chế phụ phẩm nông nghiệp đang ngày càng được áp dụng rộng rãi. Tại Việt Nam, chương trình hỗ trợ xây dựng hầm biogas cho các hộ chăn nuôi nhỏ lẻ không chỉ giúp giải quyết vấn đề chất thải mà còn cung cấp nguồn năng lượng tái tạo cho nấu nướng và sinh hoạt, giảm đáng kể sự phụ thuộc vào các nhiên liệu hóa thạch.

Giải quyết bài toán an ninh lương thực và kinh tế – xã hội

Chăn nuôi không chỉ là nguồn cung cấp thực phẩm giàu dinh dưỡng, mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết bài toán an ninh lương thực toàn cầu. Thịt, sữa và trứng là những nguồn protein chất lượng cao mà các sản phẩm thực vật khó thay thế được hoàn toàn. Đặc biệt, trong các quốc gia đang phát triển, việc tiếp cận thực phẩm từ chăn nuôi giúp giảm suy dinh dưỡng và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Hơn nữa, chăn nuôi còn mang lại giá trị kinh tế to lớn, tạo việc làm và thu nhập ổn định cho hàng tỷ người trên thế giới. Tại Việt Nam, ngành chăn nuôi đóng góp không nhỏ vào GDP nông nghiệp, đồng thời tạo sinh kế cho hàng triệu hộ gia đình nông thôn. Sự phát triển của ngành này không chỉ nâng cao đời sống người dân mà còn giảm áp lực di cư từ nông thôn ra thành thị, góp phần ổn định xã hội.

Kết luận

Mặc dù ngành chăn nuôi có thể tạo ra một số tác động đến môi trường, nhưng các lợi ích mà ngành này mang lại là không thể phủ nhận. Với sự đổi mới trong công nghệ và quản lý, ngành chăn nuôi có tiềm năng trở thành một phần của giải pháp thay vì vấn đề trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu. Điều quan trọng là cần có cái nhìn khách quan và toàn diện hơn, thay vì chỉ tập trung vào các cáo buộc tiêu cực mà bỏ qua các lợi ích mà ngành chăn nuôi mang lại.

P.V

Tài liệu tham khảo

• FAO. (2013). Tackling climate change through livestock: A global assessment of emissions and mitigation opportunities. Rome: Food and Agriculture Organization of the United Nations.
• Lynch, J., et al. (2020). Methane and the sustainability of ruminant livestock. Nature Sustainability, 3(1), 2-4.
• Nguyen, T., et al. (2019). Biogas production from livestock waste in Vietnam: Current status and future prospects. Renewable Energy, 139, 1346-1357.
• Teague, R., et al. (2016). The role of ruminants in reducing agriculture’s carbon footprint in North America. Journal of Soil and Water Conservation, 71(2), 156-164.
• Hristov, A., et al. (2018). Reducing livestock methane emissions through precision feeding and feed management. Journal of Animal Science, 96(7), 2920-2934.
• Our World in Data. (2020). Greenhouse gas emissions by sector. Retrieved from https://ourworldindata.org/emissions-by-sector.