[Chăn nuôi Việt Nam] – Sức khỏe đường ruột là một thách thức quan trọng trong sản xuất TĂCN không kháng sinh (ABF) vì nó đóng vai trò thiết yếu đối với sức khỏe tổng thể và sự phát triển toàn diện của vật nuôi. Kháng sinh từ lâu đã được sử dụng như một phương pháp phòng ngừa và điều trị bệnh ở vật nuôi, nhưng việc lạm dụng chúng đã dẫn đến sự phát triển của vi khuẩn kháng kháng sinh (KKS).

 

Do đó, nhiều nông dân và nhà sản xuất đang chuyển sang phương pháp sản xuất không kháng sinh. Sự thay đổi này đặt ra một thách thức đáng kể vì việc duy trì sức khỏe đường ruột mà không cần kháng sinh có thể rất khó khăn. Tuy nhiên, điều này không phải là không thể.

 

Một trong những thách thức chính trong sản xuất không kháng sinh là việc ngăn ngừa nhiễm khuẩn đường ruột. Hệ vi sinh vật đường ruột đóng vai trò quan trọng trong hệ miễn dịch và sức khỏe tổng thể của vật nuôi. Khi sự cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột bị phá vỡ (rối loạn hệ vi sinh vật đường ruột), nó có thể dẫn đến hấp thụ chất dinh dưỡng kém, từ đó làm giảm năng suất của gia cầm sống, bao gồm hiệu quả sử dụng thức ăn và tăng trọng ở gà thịt. Trong trường hợp không có kháng sinh, người nông dân và nhà sản xuất phải dựa vào các phương pháp khác để duy trì hệ vi sinh vật đường ruột khỏe mạnh.

 

 

Giảm kháng sinh – Xu hướng toàn cầu quan trọng

 

Xu hướng trong những năm gần đây là các nhà sản xuất gia cầm giảm sử dụng kháng sinh để thúc đẩy sức khỏe cộng đồng và cải thiện tính bền vững của hoạt động sản xuất. Điều này xuất phát từ lo ngại về sự phát triển của vi khuẩn KKS và tác động tiềm tàng đến sức khỏe con người, cũng như nhu cầu của người tiêu dùng đối với thịt được sản xuất không chứa kháng sinh. Nhiều quốc gia hiện đã có quy định hạn chế sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi gia súc, gia cầm.

 

Những thách thức đối với sản xuất gia cầm không kháng sinh (ABF)

 

Kiểm soát dịch bệnh: Sản xuất gia cầm không kháng sinh đòi hỏi người chăn nuôi phải dựa vào các phương pháp thay thế để kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh, chẳng hạn như tăng cường thực hành ATSH. Điều này có thể đòi hỏi nhiều nhân công và chi phí hơn.

 

Tỷ lệ tử vong cao hơn: Nếu không có kháng sinh, người chăn nuôi gia cầm có thể phải đối mặt với tỷ lệ tử vong cao hơn do dịch bệnh bùng phát và các vấn đề sức khỏe khác. Điều này có thể dẫn đến thiệt hại tài chính cho người chăn nuôi và làm giảm nguồn cung sản phẩm gia cầm cho người tiêu dùng.

 

Thách thức về thức ăn: Kháng sinh kích thích tăng trưởng (AGP) thường được sử dụng trong thức ăn để thúc đẩy tăng trưởng và ngăn ngừa bệnh đường ruột ở gia cầm. Nếu không có AGP, người chăn nuôi gia cầm có thể tìm các giải pháp thay thế để đảm bảo hiệu suất sản xuất mong muốn.

 

Chi phí tăng: Sản xuất gia cầm không kháng sinh có thể tốn kém hơn so với phương pháp sản xuất thông thường, vì người nông dân phải đầu tư thêm vào chuồng trại, thiết bị, nhân công,… Việc loại bỏ dần AGP có thể dẫn đến những thay đổi trong hệ vi sinh vật đường ruột. Hy vọng rằng các chiến lược như chương trình phòng ngừa bệnh truyền nhiễm và sử dụng các giải pháp thay thế không dùng kháng sinh sẽ giảm thiểu những hậu quả tiêu cực có thể xảy ra do việc loại bỏ kháng sinh trên đàn gia cầm (Yegani và Korver, 2008).

 

Sức khỏe đường ruột là chìa khóa cho sức khỏe tổng thể

 

Hệ tiêu hóa khỏe mạnh rất quan trọng để gia cầm đạt được tiềm năng sản xuất tối đa. Sức khỏe đường ruột ở gia cầm liên quan đến sức khỏe tổng thể và chức năng của đường tiêu hóa ở gia cầm. Điều này bao gồm sự cân bằng của vi khuẩn có lợi, tính toàn vẹn của niêm mạc ruột và khả năng tiêu hóa và hấp thụ chất dinh dưỡng. Sức khỏe đường ruột rất quan trọng để duy trì sức khỏe tổng thể và thể trạng tốt của gia cầm.

 

Đường ruột khỏe mạnh giúp cải thiện hiệu quả sử dụng thức ăn, khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng và khả năng miễn dịch tổng thể của gia cầm. Đường ruột là nơi cư trú của hơn 640 loài vi khuẩn khác nhau và hơn 20 loại hormone khác nhau. Đường ruột tiêu hóa và hấp thụ phần lớn các chất dinh dưỡng và chiếm gần một phần tư tổng năng lượng tiêu hao của cơ thể. Đây cũng là cơ quan miễn dịch lớn nhất trong cơ thể (Kraehenbuhl và Neutra, 1992). Do đó, “sức khỏe đường ruột” rất phức tạp và bao gồm tính toàn vẹn cấu trúc vĩ mô và vi mô của đường ruột, sự cân bằng của hệ vi sinh vật đường ruột và tình trạng của hệ miễn dịch (Chot, 2009).

 

Miễn dịch của gia cầm được trung gian bởi đường ruột

 

Ruột là một thành phần quan trọng của hệ miễn dịch, vì đây là tuyến phòng thủ đầu tiên chống lại các tác nhân gây bệnh xâm nhập vào cơ thể qua hệ tiêu hóa. Gà có một hệ thống miễn dịch chuyên biệt trong ruột, được gọi là mô lymphoid liên kết ruột (GALT), giúp xác định và phản ứng với các tác nhân gây bệnh tiềm ẩn. GALT bao gồm các mảng Peyer, là các cụm tế bào miễn dịch nằm trên thành ruột, cũng như các tế bào lympho liên kết ruột (GAL) được tìm thấy khắp ruột.

 

 

Các tế bào miễn dịch này chịu trách nhiệm nhận diện và phản ứng với các tác nhân gây bệnh xâm nhập vào ruột. Phản ứng miễn dịch qua trung gian đường ruột ở gà bao gồm nhiều cơ chế khác nhau, bao gồm kích hoạt các tế bào miễn dịch, sản xuất kháng thể và giải phóng các chất trung gian gây viêm. GALT và GAL đóng vai trò quan trọng trong phản ứng này bằng cách xác định và phản ứng với các tác nhân gây bệnh, cũng như kích hoạt các tế bào miễn dịch khác để giúp chống lại nhiễm trùng.

 

Hệ vi sinh vật đường ruột cũng đóng vai trò quan trọng trong miễn dịch qua đường ruột ở gà. Hệ vi sinh vật đường ruột bao gồm một cộng đồng vi sinh vật rất đa dạng, và những vi sinh vật này có thể có tác động đáng kể đến phản ứng miễn dịch.

 

Ví dụ, một số vi khuẩn có lợi có thể giúp kích thích phản ứng miễn dịch và bảo vệ đường ruột khỏi các tác nhân gây bệnh. Nhìn chung, hệ vi sinh vật đường ruột, GALT và GAL đều hoạt động cùng nhau để tạo ra môi trường thù địch với mầm bệnh đồng thời hỗ trợ sự phát triển và sức khỏe của các vi sinh vật có lợi.

 

Miễn dịch của gia cầm được trung gian bởi đường ruột

 

Rối loạn vi khuẩn đường ruột là tình trạng mất cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột do rối loạn chức năng đường ruột. Rối loạn vi khuẩn đường ruột có thể dẫn đến tình trạng chất độn chuồng ướt và đóng cục. Tiếp xúc lâu dài với chất độn chuồng đóng cục có thể dẫn đến viêm da bàn chân (loét chân) và bỏng khuỷu chân, gây ra các vấn đề về phúc lợi cũng như làm giảm chất lượng thịt (Bailey, 2010).

 

Ngoài những vấn đề này, tác động kinh tế lớn còn đến từ việc giảm tốc độ tăng trưởng, hệ số chuyển đổi thức ăn (FCR) và tăng chi phí điều trị thú y. Nhiễm trùng cầu trùng và các bệnh đường ruột khác có thể trở nên trầm trọng hơn khi rối loạn vi khuẩn đường ruột phổ biến. Nhìn chung, động vật bị rối loạn vi khuẩn đường ruột có nồng độ Clostridium cao, tạo ra nhiều độc tố hơn, dẫn đến viêm ruột hoại tử.

 

Người ta tin rằng cả các yếu tố không lây nhiễm và lây nhiễm đều có thể đóng vai trò trong chứng loạn khuẩn đường ruột (DeGussem, 2007). Bất kỳ thay đổi nào về thức ăn và nguyên liệu thô, cũng như chất lượng vật lý của thức ăn, đều ảnh hưởng đến sự cân bằng của hệ vi sinh vật đường ruột.

 

Có một số giai đoạn nguy cơ trong quá trình chăn nuôi gia cầm mà gia cầm sẽ gặp phải các vấn đề, ví dụ như trong quá trình thay đổi thức ăn, tiêm phòng, xử lý và vận chuyển,… Trong những giai đoạn này, hệ vi sinh vật đường ruột có thể dao động và trong một số trường hợp, nếu việc quản lý không tối ưu, chứng loạn khuẩn đường ruột có thể xảy ra. Các tác nhân gây nhiễm trùng có khả năng đóng vai trò trong chứng loạn khuẩn bao gồm mycotoxin, Eimeria spp., Clostridium perfringens và các loại vi khuẩn khác sản sinh ra chất chuyển hóa độc hại.

 

Các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe đường ruột

 

 

1. Chất lượng thức ăn và nước uống: Hình thức, chủng loại và chất lượng thức ăn cung cấp cho gà thịt có thể ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe đường ruột của chúng. Việc cung cấp nước uống sạch và mát liên tục là rất quan trọng để đạt hiệu suất chăn nuôi tối ưu.

 

2. Căng thẳng: Các điều kiện căng thẳng, chẳng hạn như nhiệt độ môi trường cao hoặc thông gió kém, có thể dẫn đến mất cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột và làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

 

3. Tiếp xúc với vi khuẩn: Tiếp xúc với mầm bệnh hoặc vi khuẩn có hại khác có thể phá vỡ hệ vi sinh vật đường ruột và dẫn đến các vấn đề về sức khỏe đường ruột.

 

4. Hệ thống miễn dịch: Một hệ thống miễn dịch mạnh mẽ rất quan trọng để duy trì sức khỏe đường ruột, vì nó giúp ngăn ngừa sự phát triển quá mức của vi khuẩn có hại và thúc đẩy sự phát triển của vi khuẩn có lợi.

 

5. Vệ sinh: Giữ cho môi trường chuồng nuôi gà thịt sạch sẽ và không có mầm bệnh là rất quan trọng để duy trì sức khỏe đường ruột, vì vi khuẩn và các mầm bệnh khác có thể dễ dàng lây lan và phá vỡ hệ vi sinh vật đường ruột.

 

6. Thực hành quản lý: Thực hành quản lý phù hợp, chẳng hạn như cho ăn, uống nước đúng cách và quản lý chất độn chuồng có thể giúp duy trì sức khỏe đường ruột và ngăn ngừa các vấn đề liên quan đến đường ruột.

 

Phương pháp quản lý sức khỏe đường ruột không kháng sinh

 

Hai phương pháp chính để quản lý sức khỏe đường ruột ở gia cầm mà không cần dùng kháng sinh đã đạt được thành công đáng kể.

 

Dinh dưỡng và thực hành quản lý hợp lý

 

Đảm bảo gia cầm được tiếp cận với nước sạch, thức ăn chất lượng cao và môi trường không căng thẳng là yếu tố then chốt trong chăn nuôi gia cầm theo phương pháp ABF. Chế độ ăn uống cân bằng về protein, năng lượng, vitamin và khoáng chất thiết yếu là điều cần thiết để duy trì sức khỏe đường ruột.

 

Môi trường nuôi nhốt gia cầm đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe đường ruột. Vệ sinh và thông gió đúng cách, cũng như nhiệt độ và độ ẩm phù hợp, là những yếu tố then chốt để ngăn ngừa sự lây lan của dịch bệnh và nhiễm trùng. Không có giải pháp nào khác ngoài việc thực hiện nghiêm ngặt các biện pháp an toàn sinh học để ngăn ngừa sự lây lan của dịch bệnh.

 

Việc phát hiện và điều trị sớm các bệnh có thể giúp ngăn ngừa chúng trở thành những vấn đề nghiêm trọng hơn, ảnh hưởng đến lợi nhuận của hoạt động chăn nuôi không kháng sinh. Điều quan trọng là phải theo dõi chặt chẽ các dấu hiệu bệnh ở gia cầm, chẳng hạn như tiêu chảy, giảm nước và giảm tiêu thụ thức ăn.

 

Phụ gia thức ăn thúc đẩy sức khỏe đường ruột

 

Một phương pháp khác để duy trì sức khỏe đường ruột trong chăn nuôi gia cầm không kháng sinh là sử dụng phụ gia thức ăn hỗ trợ sức khỏe đường ruột. Nhiều loại phụ gia thức ăn hỗ trợ sức khỏe đường ruột, bao gồm hóa chất thực vật/tinh dầu, axit hữu cơ, men vi sinh, prebiotic, enzyme ngoại sinh, v.v., được sử dụng kết hợp hoặc riêng lẻ trong chăn nuôi.

 

 

Đặc biệt, phụ gia thức ăn có nguồn gốc thực vật (PFA) đang được quan tâm vì là phụ gia thức ăn tiết kiệm chi phí với những tác dụng đã được chứng minh rõ ràng trong việc cải thiện sức khỏe đường ruột của gà thịt. Các chất chuyển hóa thứ cấp thực vật và tinh dầu (thường được gọi là phytogenics, phytochemi-cals, hoặc phytomolecules) là những hợp chất hoạt tính sinh học gần đây đã thu hút sự quan tâm như một chất phụ gia thức ăn trong chăn nuôi gia cầm, nhờ khả năng cải thiện hiệu quả thức ăn bằng cách tăng cường sản xuất dịch tiêu hóa và hấp thụ chất dinh dưỡng.

 

Điều này giúp giảm tải lượng mầm bệnh trong ruột, phát huy đặc tính chống oxy hóa và giảm viêm nhiễm vi khuẩn đối với hệ miễn dịch của vật nuôi (Abdelli và cs, 2021).

 

Chiết xuất thực vật – Tinh dầu (EO)/ Phytomolecule

 

Phytochemical là các hợp chất tự nhiên có trong thực vật. Nhiều phân tử thực vật đã được phát hiện có đặc tính kháng khuẩn, nghĩa là chúng có thể ức chế sự phát triển hoặc tiêu diệt các vi sinh vật như vi khuẩn, virus và nấm. Ví dụ về các phân tử thực vật có đặc tính kháng khuẩn bao gồm các hợp chất có trong tỏi, cỏ xạ hương và dầu cây trà.

 

Tinh dầu (EO) là chiết xuất thực vật thô (hoa, lá, rễ, quả, v.v.) trong khi các phân tử thực vật là thành phần hoạt tính của tinh dầu hoặc các vật liệu thực vật khác. Một phân tử thực vật được định nghĩa rõ ràng là một hợp chất hoạt tính.

 

Tinh dầu (EO) là thành phần thơm quan trọng của các loại thảo mộc và gia vị và được sử dụng làm chất thay thế tự nhiên để thay thế các chất kích thích sinh trưởng kháng sinh (AGP) trong thức ăn gia cầm. Các tác dụng có lợi của EO bao gồm kích thích sự thèm ăn, cải thiện tiết enzyme liên quan đến tiêu hóa thức ăn và kích hoạt phản ứng miễn dịch (Krishan và Narang, 2014).

 

Nhiều loại thảo mộc và gia vị (húng tây, kinh giới cay, quế, hương thảo, kinh giới cay, cỏ thi, tỏi, gừng, trà xanh, thìa là đen và rau mùi, cùng nhiều loại khác), cũng như tinh dầu (từ thy-mol, carvacrol, cinnamaldehyde, tỏi, hồi, hương thảo, họ cam quýt, đinh hương, gừng), đã được sử dụng trong chăn nuôi gia cầm, riêng lẻ hoặc hỗn hợp, vì tiềm năng ứng dụng của chúng như là chất thay thế AGP (Gad-de et al., 2017).

 

Một trong những cơ chế hoạt động chính của tinh dầu liên quan đến tác dụng kháng khuẩn giúp kiểm soát các tác nhân gây bệnh tiềm ẩn (Mohammadi và Kim, 2018).

 

Phytomolecule đã được chứng minh là có đặc tính kháng viêm. Các hợp chất này bao gồm flavonoid, polyphenol, carotenoid và terpene, cùng nhiều hợp chất khác. Một trong những cách mà phytomolecule thể hiện tác dụng kháng viêm là thông qua khả năng ức chế hoạt động của các enzyme và phân tử tiền viêm.

 

 

Ví dụ, polyphenol đã được chứng minh là ức chế hoạt động của yếu tố nhân kappa B (NF-kB), một yếu tố phiên mã đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa tình trạng viêm. Phytomolecules cũng có đặc tính chống oxy hóa, có thể giúp bảo vệ tế bào khỏi bị tổn thương do các loài oxy phản ứng (ROS) và các phân tử phản ứng khác có thể góp phần gây viêm.

 

Chiết xuất thực vật cũng được đề xuất sử dụng làm chất chống oxy hóa trong thức ăn chăn nuôi, bảo vệ động vật khỏi bị tổn thương oxy hóa do các gốc tự do gây ra. Sự hiện diện của các nhóm OH phenolic trong thymol, carvacrol và các chiết xuất thực vật khác hoạt động như các chất cho hydro cho các gốc peroxy được tạo ra trong bước đầu tiên của quá trình oxy hóa lipid, do đó làm chậm quá trình hình thành hydroxyl peroxide (Farag và cs, 1989; Djeridane và cs, 2006). Thymol và carvacrol được báo cáo là ức chế quá trình peroxy hóa lipid (Hashemipour và cs, 2013) và có hoạt tính chống oxy hóa mạnh (Yanishlieva và cs, 1999).

 

Nhìn chung, tác dụng chống viêm của các phân tử thực vật được cho là nhờ sự kết hợp giữa khả năng ức chế hoạt động của các enzyme và phân tử tiền viêm, đặc tính chống oxy hóa và khả năng điều hòa hệ miễn dịch. Chiết xuất thực vật (ví dụ: carvacrol, cinnamaldehyde, eugenol,…) ức chế sản xuất các cytokine và chemokine tiền viêm từ các tế bào miễn dịch và tế bào biểu mô bị kích thích bởi nội độc tố (Lang và cs, 2004; Lee và cs, 2005; Liu và cs, 2020). Người ta đã chỉ ra rằng các hoạt động chống viêm có thể được trung gian một phần bằng cách ngăn chặn con đường hoạt hóa NF-κB (Lee và cs, 2005).

 

Bảo vệ đúng cách các EO/Phytomolecules là chìa khóa để đạt được kết quả tối ưu

 

 

Ventar D Ventar D Đối chứng Đối chứng Ventar D. Một số hợp chất phytogenic cũng đã được chứng minh là được hấp thụ phần lớn ở đường tiêu hóa trên, có nghĩa là nếu không được bảo vệ thích hợp, phần lớn sẽ không đến được ruột non, nơi chúng thực hiện các chức năng chính của mình (Abdelli và cs, 2021).

 

Lợi ích của việc bổ sung chế độ ăn cho gà thịt bằng hỗn hợp tinh dầu được bao nang cao hơn so với PFA đã thử nghiệm ở dạng bột, không được bảo vệ (Hafeez và cs, 2016). Các công nghệ phân phối mới đã được phát triển để bảo vệ PFA khỏi quá trình phân hủy và oxy hóa trong quá trình chế biến và bảo quản thức ăn, dễ dàng xử lý, cho phép giải phóng chậm hơn và nhắm mục tiêu vào đường tiêu hóa dưới (Starčević và cs, 2014). Các kỹ thuật bảo vệ cụ thể được sử dụng trong quá trình sản xuất thương mại hỗn hợp tinh dầu/phân tử thực vật là rất quan trọng để đạt được tất cả các mục tiêu với tính nhất quán đáng chú ý.

 

Hỗn hợp Phytomolecule tối ưu hóa hiệu suất sản xuất

 

Việc loại bỏ kháng sinh trong chăn nuôi gia cầm có thể là một thách thức trong việc kiểm soát tỷ lệ tử vong và duy trì hiệu suất sản xuất của gia cầm. Các chất phụ gia thức ăn có nguồn gốc thực vật đã được chứng minh là cải thiện hiệu suất sản xuất của gà do các đặc tính kháng khuẩn, chống viêm, chống oxy hóa và tiêu hóa của chúng.

 

Các cơ chế có thể đằng sau khả năng tiêu hóa chất dinh dưỡng được cải thiện bằng cách bổ sung các chất phụ gia thức ăn có nguồn gốc thực vật (PFA) có thể là do khả năng của các chất phụ gia thức ăn này trong việc kích thích sự thèm ăn, tiết nước bọt, sản xuất chất nhầy ruột, tiết axit mật và hoạt động của các enzyme tiêu hóa như trypsin và amylase cũng như ảnh hưởng tích cực đến hình thái ruột (Oso et al. 2019).

 

Các tinh dầu được coi là chất kích thích tăng trưởng trong chế độ ăn của gia cầm với hoạt tính kháng khuẩn và kháng cầu trùng mạnh. cho thấy PFA có tác động tích cực đến tăng trọng cơ thể và FCR ở gà (Khattak et al. 2014, Zhang et al. 2009). EO được coi là chất kích thích tăng trưởng trong chế độ ăn của gia cầm với hoạt tính kháng khuẩn và kháng cầu trùng mạnh (Zahi et al., 2018).

 

 

Kết luận

 

Tóm lại, việc quản lý sức khỏe đường ruột là một thách thức đáng kể trong sản xuất gà thịt không kháng sinh (ABF) cần được giải quyết để đạt được hiệu suất và phúc lợi tối ưu cho gà. Việc sử dụng kháng sinh như một biện pháp phòng ngừa trong sản xuất gà thịt đã được sử dụng rộng rãi, nhưng với nhu cầu ngày càng tăng đối với các sản phẩm không chứa kháng sinh, cần phải áp dụng các phương pháp thay thế để duy trì sức khỏe đường ruột.

 

Các biện pháp này bao gồm sử dụng phụ gia thức ăn hỗ trợ sức khỏe đường ruột và các biện pháp quản lý phù hợp như áp dụng các biện pháp an toàn sinh học, duy trì điều kiện môi trường tối ưu, cung cấp đủ không gian và thông gió, và giảm căng thẳng. Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là không có giải pháp chung nào cho việc quản lý sức khỏe đường ruột trong chăn nuôi gà thịt ABF. Điều quan trọng là phải liên tục theo dõi và đánh giá sức khỏe đường ruột của đàn gà và điều chỉnh khi cần thiết.

 

Ngoài ra, cần khuyến khích nghiên cứu và phát triển trong lĩnh vực này để tìm ra những phương pháp mới và sáng tạo nhằm duy trì sức khỏe đường ruột trong chăn nuôi gà thịt ABF. Nhìn chung, việc quản lý sức khỏe đường ruột là một thách thức quan trọng, đòi hỏi một phương pháp tiếp cận đa chiều và giám sát, quản lý liên tục. Bằng cách triển khai các chiến lược phù hợp và ứng dụng công nghệ mới, người chăn nuôi gia cầm có thể đảm bảo sức khỏe và phúc lợi cho đàn gia cầm, đồng thời đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về các sản phẩm không chứa kháng sinh một cách bền vững.

 

Tác giả: 

 

Ajay Bhoyar – Global Technical Manager Poultry, EW Nutrition