[Tạp chí Chăn nuôi Việt Nam] – Lần đầu tiên, sau một thời gian dài cộng đồng khoa học đã tìm ra phương pháp tốt nhất để đánh giá chính xác sự nhiễm độc tố nấm mốc thật sự của vật nuôi, đó là phát hiện ra chúng và các chất chuyển hóa của chúng ở trong các chất dịch của cơ thể, chẳng hạn: máu. Phát hiện mới này đã chứng minh rằng cách làm hiện tại chỉ kiểm tra nguy cơ nhiễm độc tố nấm mốc trong thức ăn chăn nuôi là không đủ và chưa phù hợp.

Innovad đã sáng chế và được công nhận về phương pháp xác định các dấu sinh học (Biomakers) của ba mươi sáu loại độc tố nấm mốc khác nhau ở trong máu bằng cách sử dụng thẻ FTA. Các thẻ này được áp dụng rất đơn giản và dễ dàng thu thập các mẫu máu và gửi đến phòng thí nghiệm của Innovad để phân tích, và nó có ưu điểm là không bị hạn chế về số lượng mẫu gửi thử nghiệm.

 Phân tích máu bằng dịch vụ Myco-Marker, lần đầu tiên các bạn sẽ được cung cấp một bức tranh tổng thể về nguy cơ bị nhiễm độc tố nấm mốc thực sự của vật nuôi. Dịch vụ Myco-Marker đã được ra mắt một năm trước và hơn 1.000 mẫu từ khắp nơi trên thế giới được gửi về xét nghiệm. Với số lượng mẫu phân tích đáng kể này đã đưa ra độ tin cậy rất cao về cách đánh giá mức độ nhiễm độc tố nấm mốc thực sự tại các trang trại.

Quan trọng hơn, nó cũng đã chứng minh rằng nếu chúng ta chỉ phân tích đơn thuần thức ăn chăn nuôi, sẽ không thể thấy được tổng quan đầy đủ về nguy cơ nhiễm độc tố nấm mốc của vật nuôi. Giá trị gia tăng của sự kết hợp phân tích thức ăn và máu để kiểm tra độc tố nấm mốc cho thấy hầu hết các trường hợp (>80%) đã nhiễm nhưng đều không biết chúng đã bị nhiễm độc tố nấm mốc bởi vì chúng ta chỉ phân tích độc tố nấm mốc của mẫu thức ăn chăn nuôi.

Nguy cơ nhiễm độc tố nấm mốc thực sự được phát hiện thông qua dấu sinh học

Ngoài sự thật là dịch vụ Myco-Marker đã xác định được nguy cơ nhiễm độc tố nấm mốc trên tất cả các trang trại khi nghiên cứu và hơn 50% trong số đó đã bị nhiễm với năm loại độc tố nấm mốc hoặc nhiều hơn, một trong những kết quả đáng chú ý nhất là thấy sự hiện diện cao của độc tố nấm mốc mới nổi này ở trong máu của lợn và gia cầm. Những độc tố nấm mốc này được xem như là dạng tổng hợp của nhiều loại độc tố mà sự hiểu biết của chúng ta về chúng chỉ mới bắt đầu, nhưng chúng vẫn là những độc tố nấm mốc thường xuyên và chiếm ưu thế nhất khi được phát hiện ở trong các mẫu máu (Bảng 1).

Axit tenuazonic, một độc tố nấm mốc nổi bật do Alternaria species sinh ra. Nó thường xuyên xuất hiện nhiều nhất chiếm 68% và 66% trên các trang trại lợn và gia cầm, tiếp theo là các độc tố nấm mốc phổ biến khác như enniatins do  Fusarium spp. Cụ thể hơn, Enniatin B1 là độc tố nấm mốc phổ biến thứ hai cũng được thấy ở trong máu, trong khi đó enniatin B và beauvericin (cũng do Fusarium) cũng được phát hiện thuộc top 5 của độc tố nấm mốc.

Dựa trên bộ dữ liệu máu rộng lớn nhất được biết đến cho đến nay, các hợp chất độc hại cao này đã được chứng minh thấy ở trên tất cả các khu vực địa lý và thực sự axit tenuazonic là độc tố nấm mốc phổ biến nhất được phát hiện trên toàn thế giới. Các độc tố nấm mốc nổi bật khác như alternariol (8%), alternariol monomethyl ether (11%) (cả hai đều được sản xuất bởi Alternaria) và enniatin A1 (23%) cũng được thấy ở trong các mẫu máu.

 Thật thú vị, việc bị nhiễm cao các độc tố nấm mốc mới được Innovad phát hiện trong cuộc khảo sát máu toàn cầu. Innovad đã làm các cuộc khảo sát thức ăn chăn nuôi quy mô lớn được công bố trong hai năm qua và báo cáo rất nhiều về tỷ lệ nhiễm độc tố nấm mốc mới. Ví dụ, enniatin B1 được phát hiện trong 92% các mẫu thức ăn lợn được thu thập (n = 526), thậm chí phổ biến hơn deoxynivalenol (88%), trong khi axit tenuazonic được phát hiện trong 73% của các mẫu. Cuộc khảo sát thức ăn tương tự cũng cho thấy các độc tố nấm mốc mới trên thực tế còn thấy xuất hiện thường xuyên hơn các độc tố nấm mốc khác được đưa vào phân tích nhiều như fumonisin (63%) hoặc T-2 (45%) (Koshal et al., 2019). Tất cả những dữ liệu mới này đưa ra kết luận quan trọng rằng vật nuôi chắc chắn đã nhiễm độc tố nấm mốc, nhiễm nhiều loại hơn nữa mà chúng ta từng nghĩ, và độc tố nấm mốc mới đó chiếm ưu thế nhất.

Bảng 1. Năm độc tố nấm mốc phổ biến nhất được phát hiện trên hơn 1.000 mẫu máu qua cuộc khảo sát toàn cầu từ tháng 6 (2020) đến tháng 8 (2021) ở các trang trại lợn và gia cầm.   

Hậu quả của nhiễm độc tố

Gần đây, ảnh hưởng độc hại của độc tố nấm mốc mới này bắt đầu được điều tra và tất cả những phát hiện mới làm dấy lên mối lo ngại nghiêm trọng về tính chất có hại của các độc tố nấm mốc này (Hình 2). Hầu hết các độc tố nấm mốc Alternaria được biết là có tác động estrogen, chúng có thể liên kết và kích hoạt các thụ thể estrogen. Hay nói cách khác, chúng gây ra các vấn đề về sinh sản. Điều này có liên quan vì gần đây người ta thường tin rằng zearalenone là độc tố nấm mốc duy nhất có thể gây ra các triệu chứng về sinh sản.

Ví dụ, Myco-Marker qua cả năm giới thiệu dịch vụ chẩn đoán này, tiết lộ rằng 83% các trường hợp ở lợn nái có vấn đề sinh sản bị nhiễm độc tố zearalenone hoặc alternaria. Thật thú vị, Crudo và các đồng tác giả (2019) gần đây đã chứng minh rằng sự xuất hiện của độc tố nấm mốc Alternaria và zearalenone có thể cùng làm tăng độc hại estrogen ở lợn nái. Mặt khác, axit tenuazonic có thể làm hư hại nghiêm trọng các mô ruột và gây xuất huyết đường ruột, nơi mà thậm chí bị nhiễm bán cấp tính cũng gây tiêu chảy ra máu ở gia cầm (Giambrone et al., 1978). Các triệu chứng nghiêm trọng khác như xói mòn mề và suy gan cũng có liên quan đến nhiễm axit tenuazonic.

Hình 1. Sự ảnh hưởng nặng nề gây ra bởi các loại độc tố nấm mốc mới nổi được sản sinh từ nấm Alternaria và Fusarium.

Liên quan đến độc tố nấm mốc Fusarium mới (enniatin và beauvericin), tất cả các nghiên cứu cho thấy chúng có thể gây ra tác động tiêu cực đáng kể đến các mô ruột. Ví dụ, enniatin A1 gây độc gấp đôi so với deoxynivalenol (DON) trong tế bào ruột lợn (IPEC-1) (Koshal et al., 2019). Ngoài ra, các nghiên cứu trong ống nghiệm cũng chứng minh tác hại của beauvericin và enniatin đối với hệ sinh sản do chúng đã làm thay đổi sản xuất hormone giới tính như estradiol và progesterone (Albonico et al., 2017; Kalayou et al., 2015). Ngoài ra, beauvericin cũng gây suy yếu phát triển tế bào trứng lợn và phôi sớm (Schoevers et al., 2016).

Đặc biệt, người ta cũng thấy có mối tương quan giữa năng suất vật nuôi giảm và bị nhiễm độc tố nấm mốc mới. Một nghiên cứu gần đây báo cáo rằng khi nhiễm với beauvericin và enniatins, ngay cả ở nồng độ thấp (được coi là mức an toàn và không gây ra bất kỳ triệu chứng rõ ràng nào), cũng làm tăng tỷ lệ tiêu tốn thức ăn ở gà thịt (Kolawole et al., 2020). Tương tự như vậy, nếu tiếp xúc lâu dài với axit tenuazonic cũng làm giảm sự tăng cân ở gà thịt (Giambrone et al., 1978). Đồng thời cũng không nên quên rằng tất cả các độc tố nấm mốc đều ảnh hưởng đến mức độ đáp ứng miễn dịch và từ một số dữ liệu nghiên cứu cho thấy những độc tố nấm mốc mới nổi này có khả năng làm suy yếu đáp ứng miễn dịch, do đó cũng khiến cho động vật bị các chứng bệnh và nhiễm trùng khác.

Với một số nghiên cứu lâm sàng đã chứng minh rằng khi đồng tiếp xúc với nhiều độc tố nấm mốc sẽ gây tác động hiệp lực hoặc thêm tác dụng xấu, do đó làm dấy lên mối lo ngại về mức độ nhiễm kép cao của một số độc tố nấm mốc mới nổi qua cuộc khảo sát máu toàn cầu của chúng tôi với Mycomarker®. Điều này đặc biệt đúng với tỷ lệ nhiễm cao của độc tố nấm mốc mới, ví dụ, enniatin B và beauvericin hoặc enniatin B và sự kết hợp alternariol có liên quan đến sự độc hại đáng kể đối với vật nuôi.

Giảm nhiễm với các loại độc tố nấm mốc mới

Theo một số ít thông tin hiện có, độc tố nấm mốc mới nổi không dễ dàng bị bắt giữ (binding) bởi các chất kết dính được sử dụng phổ biến rộng rãi nhất – khoáng sét. Tuy nhiên, sản phẩm giải độc Escent S của Innovad đã chứng minh khả năng giảm nhiễm toàn bộ với độc tố nấm mốc mới nổi này.

Tiến hành thí nghiệm trên hai nhóm gà: 

• Nhóm đối chứng, dùng sản phẩm đối thủ (1kg / T)
• Nhóm thử nghiệm, dùng Escent S (1kg / T)

và nguy cơ nhiễm độc tố nấm mốc thực sự được kiểm tra đánh giá bằng công cụ Myco-Marker. Qua thí nghiệm cho thấy, trong khi 50% động vật từ nhóm đối chứng (sản phẩm đối thủ) bị nhiễm toàn bộ với độc tố nấm mốc mới nổi (axit tenuazonic và beauvericin), nhưng nhóm dùng Escent S không phát hiện thấy độc tố nấm mốc mới nổi trong máu của động vật. Qua kết quả thử nghiệm thực tế đã chứng minh rằng có sự liên quan đến việc lựa chọn các sản phẩm với công dụng làm giảm nhiễm độc tố nấm mốc mới.

Khám phá những vấn đề bị bỏ qua và giải quyết vấn đề

Tóm lại, việc sử dụng kiểm các dấu sinh học độc tố nấm mốc trong máu qua  cuộc khảo sát toàn cầu trên gia cầm và lợn thực tế cho thấy có sự hiện diện đáng kể của các độc tố nấm mốc mới. Nó cho thấy động vật luôn bị nhiễm nhiều hơn với các độc tố nấm mốc mới này so với 5 loại độc tố nấm mốc nổi tiếng hàng đầu hiện tại chúng ta vẫn thường đem đi phân tích. Qua đó cho thấy hầu hết các chương trình kiểm soát hiện tại trên thực tế sẽ không phát hiện ra các loại độc tố nấm mốc mới, như vậy sự đánh giá mức nhiễm độc tố nấm mốc trên vật nuôi sã rất thấp và cuối cùng bị thất bại.

Đây là một bước đột phá đáng kể, bởi vì nó nhấn mạnh việc thiết lập một kế hoạch theo dõi các dấu sinh học độc tố nấm mốc mở rộng, bao gồm cả độc tố nấm mốc mới nổi, là rất quan trọng để tối ưu hóa các chiến lược giảm thiểu một cách thích hợp và cải thiện không chỉ về tình trạng sức khỏe của thú nuôi mà còn cả hiệu suất chăn nuôi nữa.

Tương tự, nếu không muốn nói là quan trọng hơn, việc lựa chọn sản phẩm làm giảm nhiễm độc tố nấm mốc mới nổi vẫn là điểm then chốt của vấn đề và Escent® S là sản phẩm hứa hẹn đã cho kết quả rất tốt làm giảm nhiễm độc tố nấm mốc mới phát hiện này.

Dr Arnau Vidal-Glocal Technical Manager-Toxins and stress

INNOV AD NV/SA