[Chăn Nuôi Việt Nam] – Việc áp thuế GTGT 5% đối với nguyên liệu TĂCN trong khâu thương mại đang gây ra những hệ lụy nặng nề cho cả doanh nghiệp sản xuất, người chăn nuôi lẫn thị trường thực phẩm trong nước. Cần sớm tháo gỡ bất cập này để đảm bảo sinh kế cho hàng triệu nông hộ, duy trì sức cạnh tranh và ổn định an ninh lương thực quốc gia. 

Tăng giá 5% nguyên liệu khiến giá thành thức ăn tăng, gây khó khăn cho ngành chăn nuôi.

Mâu thuẫn giữa Luật Thuế giá trị gia tăng (GTGT) và Luật Chăn nuôi

Theo công văn số 5414/BNNMT-CNTY ngày 12/8/2025 của Bộ NN&MT gửi Thủ tướng Chính phủ và công văn số 79/CV-HCN ngày 01/8/2025 của Hội Chăn nuôi Việt Nam gửi Văn phòng Chính phủ cùng các Bộ, ngành liên quan, một trong những vướng mắc lớn nhất của ngành chăn nuôi hiện nay là sự chồng chéo giữa Luật Thuế GTGT và Luật Chăn nuôi.

Luật Thuế GTGT số 48/2024/QH15 (có hiệu lực từ 01/7/2025) quy định tại khoản 1 Điều 5 và điểm d khoản 5 Điều 9 rằng: ngô, các loại hạt… ở giai đoạn sơ chế dùng làm TĂCN trong khâu thương mại phải chịu thuế 5%. Quy định này mâu thuẫn với Luật Chăn nuôi và khoản 3 Điều 5 Luật Thuế GTGT, vốn xác định các loại nông sản này là TACN và thuộc diện không chịu thuế.

Theo Luật Chăn nuôi, các sản phẩm trên đều là TĂCN:

(1) TĂCN là sản phẩm, mà vật nuôi ăn, uống ở dạng tươi, sống hoặc đã qua chế biến bao gồm thức ăn hỗn hợp hoàn chỉnh, thức ăn đậm đặc, thức ăn bổ sung và thức ăn truyền thống (Khoản 25 Điều 2);

(2) Thức ăn truyền thống là sản phẩm nông nghiệp, thuỷ sản, công nghiệp chế biến được sử dụng phổ biến theo tập quán trong chăn nuôi bao gồm thóc, ngô, khoai, sắn, bã rượu, bã bia, bã sắn, bã dừa, rỉ mật đường, rơm, cỏ, tôm, cua, cá và loại sản phẩm tương tự khác (Khoản 29 Điều 2).

(3) Bộ NN&PTNT (Nay là Bộ NN&MT) công bố và đăng tải trên Cổng thông tin điện tử của Bộ về sản phẩm thức ăn truyền thống, nguyên liệu đơn (Khoản 1 Điều 36).

Thông tư số 21/2019/TT-BNNPTNT ngày 28/11/2019 của Bộ NN&PTNT (nay là Bộ NN&MT) đã ban hành Danh mục thức ăn truyền thống, bao gồm các sản phẩm cây trồng (tại mục 1 Phụ lục VI). Danh mục này đã được công bố trên Cổng thông tin của Bộ NN&PTNT (nay là Bộ NN&MT).

Công văn của Hội Chăn nuôi Việt Nam gửi Văn phòng Chính phủ, Bộ Tài chính, Bộ NN& MT, Bộ Tư pháp, Bộ Công Thương

Hệ quả từ việc áp thuế VAT 5%

Việc áp thuế GTGT 5% đối với nguyên liệu TĂCN trong khâu thương mại đang gây tác động nghiêm trọng đến toàn ngành:

• Chi phí sản xuất tăng cao: Doanh nghiệp không được khấu trừ thuế vì TĂCN thành phẩm thuộc diện không chịu VAT. Nguyên liệu bị cộng thêm 5% khiến giá thành đội lên, kéo theo chi phí sản xuất tăng. Một đại diện doanh nghiệp cho biết: “Đậu tương trước đây 10.000 đồng/kg, nay lên 10.500 đồng/kg do thuế VAT. Trong khi hàng nhập khẩu ngày càng rẻ, ngành này khó duy trì được lâu”.

• Ảnh hưởng quy mô lớn: Các nguyên liệu chịu thuế hiện chiếm khoảng 70% khẩu phần TÂCN của Việt Nam, tương đương 26,7 triệu tấn mỗi năm.

• Cạnh tranh bất bình đẳng: Doanh nghiệp nhập khẩu trực tiếp nguyên liệu không bị vướng, trong khi doanh nghiệp mua trong nước qua khâu thương mại lại phải chịu thuế, dẫn tới chênh lệch giá và mất công bằng thị trường.

• Nguy cơ suy giảm sản xuất trong nước: Từ 01/7/2025, nhiều công ty lúng túng khi có nơi áp thuế, nơi tạm treo thuế; thậm chí có doanh nghiệp phải tạm dừng sản xuất do không biết hạch toán thế nào. Nếu kéo dài, nguy cơ phụ thuộc hoàn toàn vào TĂCN nhập khẩu là rất lớn.

Không chỉ nguyên liệu, giống vật nuôi cũng chịu ảnh hưởng. Theo Luật Chăn nuôi, lợn con cai sữa và gia cầm 1 ngày tuổi thuộc diện không chịu VAT, nhưng tại một số địa phương vẫn bị áp thuế 5%, khiến giá giống tăng, chi phí sản xuất của người chăn nuôi thêm nặng nề.

Chăn nuôi Việt Nam không chỉ đảm bảo an ninh lương thực mà còn là sinh kế của hơn 10 triệu hộ nông dân. Tuy nhiên, ngành này vốn đã kém lợi thế so với trồng trọt và thủy sản, nay tiếp tục chịu sức ép lớn từ:

• Phụ thuộc nhập khẩu nguyên liệu: Trên 70% nguyên liệu TĂCN (hơn 90% đối với TĂCN công nghiệp) phải nhập khẩu;

• Cạnh tranh với hàng ngoại: Nhiều sản phẩm thịt bò, gia cầm, sữa từ Hoa Kỳ và các nước FTA đang được hưởng thuế suất 0%;

• Gánh nặng từ VAT 5%: Chi phí nguyên liệu tăng, giá thành TĂCN đội lên, đẩy chi phí chăn nuôi cao hơn.

Hệ quả là lợi nhuận của nông hộ vốn đã mỏng càng teo tóp, nguy cơ nhiều hộ nhỏ lẻ bỏ nghề. Doanh nghiệp sản xuất TĂCN có thể phải thu hẹp quy mô hoặc ngừng hoạt động, khiến Việt Nam thêm phụ thuộc vào TĂCN nhập khẩu, đi ngược lại mục tiêu phát triển sản xuất trong nước và đảm bảo an ninh lương thực.

Ngành TĂCN Việt Nam hiện tiêu thụ 27-28 triệu tấn nguyên liệu mỗi năm; nếu áp thuế 5%, chi phí tăng thêm ước tính trên 10.000 tỷ đồng/năm. Trong khi đó, tại các nước như Thái Lan, Trung Quốc, Hoa Kỳ, nguyên liệu TẶCN hầu hết được miễn thuế GTGT để hỗ trợ ngành chăn nuôi. Điều này khiến sản phẩm Việt Nam mất lợi thế ngay trên sân nhà.

Kiến nghị từ Bộ NN&MT và Hội Chăn nuôi

Trước tình hình này, Bộ NN&MT đã có công văn đề nghị Thủ tướng giao Bộ Tài chính chủ trì phối hợp các Bộ, ngành sửa đổi điểm d khoản 2 Điều 9 Luật Thuế GTGT theo thủ tục rút gọn, theo hướng: Các sản phẩm cây trồng, rừng trồng, chăn nuôi, thủy sản chưa chế biến hoặc chỉ sơ chế thông thường, khi dùng làm TĂCN hoặc giồng vật nuôi, đều không chịu thuế VAT.

Trong khi chờ sửa luật, Chính phủ cần sớm ban hành Nghị quyết cho phép áp dụng ngay, nhằm tháo gỡ khó khăn, giảm chi phí cho doanh nghiệp và người chăn nuôi, đồng thời ồn định giá cả.

Hội Chăn nuôi Việt Nam cũng nhiều lần kiến nghị, trong đó có văn bản gửi Bộ Tài chính ngày 02/7/2025 và cuộc họp trực tiếp ngày 28/7/2025, nhưng đến nay vấn đề vẫn chưa được xử lý.

Số lượng nhóm nông sản, phụ phẩm làm nguyên liệu TĂCN (hay TCN truyền thống) ước tính sử dụng trong chăn nuôi hằng năm

(Đơn vị: Triệu tấn)

Nguồn: Hội Chăn nuôi Việt Nam

Hà Ngân