Bài viết dưới đây là những chia sẻ của James Donald, thuộc trung tâm công nghệ gia cầm quốc gia tại Đại học Auburn về vai trò và tầm quan trọng của thiết kế chuồng trại trong chăn nuôi gà trong trại kín và tầm quan trọng của việc kiểm soát môi trường – tiểu khí hậu chuồng nuôi.

 

Là một kỹ sư nông nghiệp chuyên về lĩnh vực chăn nuôi gia cầm, kiểm soát môi trường hay còn gọi là tiểu khí hậu chuồng nuôi là toàn bộ sự nghiệp của tôi. Một trong những nguyên tắc đầu tiên mà mọi người cần phải học đó chính là hiệu suất chăn nuôi của mỗi đàn gà phụ thuộc rất lớn vào môi trường sống xung quanh chúng.

 

Việc giảm thiểu stress cho đàn gà trong tất cả mọi giai đoạn sống của nó từ khi ở trại giống cho đến ngày vận chuyển cuối cùng đi lò mổ là một việc làm có giá trị rất lớn và đặc biệt quan trọng trong mô hình chăn nuôi “không kháng sinh” (ABF) và “không bao giờ dùng đến kháng sinh” (NAE).

 

Các căng thẳng, stress sẽ làm cho các yếu tố bất lợi có cơ hội phát triển mạnh, làm suy yếu hệ miễn dịch và dễ dàng gây bệnh cho cả đàn gà.

 

Chất lượng không khí và nhiệt độ không khí thích hợp là hai yếu tố cơ bản trong sản xuất chăn nuôi tốt và kiểm soát môi trường tốt. Tuy nhiên, khái niệm giảm thiểu stress cần được mở rộng ra ngoài 2 yếu tố nhiệt độ và chất lượng không khí thích hợp.

 

Thiết kế “Đường hầm trong chuồng nuôi” đã đảo ngược quy tắc cũ

Thiết kế chuồng nuôi gà có mái nhà hình vòng cung giống như đường hầm để kiểm soát nhiệt độ tối ưu

 

Các nhà khoa học lĩnh vực gia cầm, các bác sĩ thú y, các nhà lai tạo giống có tiếng và nhiều trang trại chăn nuôi gà trên thế giới từ lâu đã ứng dụng ý tưởng “đường cong nhiệt độ lý tưởng” – nghĩa là thiết kế mái nhà hình vòng cung tạo thành kiểu kiến trúc như những đường hầm bên trong trang trại chăn nuôi gà (Ảnh 1) với mục đích kiểm soát nhiệt độ chuồng nuôi một cách tối ưu nhất.

 

Và cho đến giữa những năm 1980 khi các trang trại chăn nuôi gà với các “đường hầm” ngày càng phổ biến tại Hoa Kỳ, việc duy trì nhiệt độ lý tưởng là một trong những nguyên tắc tối thiểu của mọi trang trại chăn nuôi gà trong chuồng kín.

 

Sau nhiệt độ, độ ẩm cũng được coi là yếu tố quan trọng, nhưng nhiệt độ chính xác dường như là tiên đề đầu tiên để kiểm soát môi trường tốt với việc điều chỉnh nhiệt độ sao cho độ ẩm tương đối trên hoặc dưới độ ẩm lý tưởng từ 50 đến 70% .

 

Với vấn đề thông gió trong chăn nuôi gia cầm ở các trang trại có kiến trúc kiểu truyền thống thì một quy tắc cũ của ngón tay cái thường được sử dụng là nếu nhiệt độ (độ F) + độ ẩm tương đối vượt quá 160, gà sẽ bị stress nhiệt. Quy tắc cũ này không phù hợp với các trang trại chăn nuôi theo kiểu “đường hầm” như trên.

 

Hiểu về trạng thái cân bằng nhiệt độ

 

Nếu người ta kiểm tra tất cả các phương pháp truyền dẫn nhiệt đến hoặc đi khỏi cơ thể của mỗi con gà, có 4 phương pháp chính là:

 

– Đối lưu.

– Dẫn truyền nhiệt.

– Bức xạ.

– Hô hấp.

 

Trong điều kiện kiểm soát môi trường tốt, dẫn truyền nhiệt thường không đáng kể. Gia cầm muốn phát triển và sinh sản đạt năng suất cao thì cần phải duy trì được trạng thái cân bằng nhiệt.

 

Cân bằng nhiệt không phải là duy trì nhiệt độ cơ thể gia cầm đúng bằng với nhiệt độ lý tưởng chuồng nuôi. Trong khi nhiệt độ không khí trong chuồng nuôi là một yếu tố quan trọng, thì cân bằng nhiệt nghĩa là lượng nhiệt sinh ra (chủ yếu từ quá trình tiêu hóa thức ăn) được giải phóng hoặc tiêu tan theo cách không làm cho con vật bị căng thẳng hoặc đốt cháy calo cũng quan trọng không kém.

 

Một trạng thái cân bằng nhiệt lý tưởng có nghĩa là sự sinh nhiệt và sự tản nhiệt của con vật ở trạng thái cân bằng, với lượng calo bị đốt cháy cho các chức năng duy trì cơ thể ít nhất.

 

Khi gia cầm khó thở, thở khò khè có thể làm tiêu tan lượng nhiệt sinh ra của cơ thể, nhưng đó là hoạt động không hiệu quả vì điều đó làm “lãng phí” 1 lượng calo của cơ thể bằng cách tiêu tốn năng lượng cho việc khó thở, thở khò khè.

 

Cũng như vậy khi gia cầm bị lạnh, để duy trì trạng thái cân bằng nhiệt, con vật phải đốt cháy 1 lượng calo nhất định để sưởi ấm cho cơ thể. Điều này cướp đi lượng calo mà đáng lẽ ra là giành cho việc giúp cơ thể con vật phát triển và đạt tăng trọng hoặc khả năng sinh sản hiệu quả.

 

Trong cả hai trường hợp khó thở và bị lạnh như trên, con vật có thể rơi vào tình trạng căng thẳng.

 

Ví dụ về việc loại bỏ hiện tượng tăng đối lưu nhiệt

 

Đối lưu nhiệt là sự truyền nhiệt sinh ra bởi sự chuyển động của dòng chất khí (chất lỏng). Khí nóng luôn di chuyển trên và khí lạnh chìm xuống. Quy trình này được gọi là đối lưu tự nhiên. Đối lưu nhiệt cũng có thể bị tác động cưỡng bức bởi gió hoặc dùng quạt.

 

Trong nhiều lớp học hoặc bài giảng của chúng tôi, chúng tôi thường sử dụng ví dụ về nhiệt độ lý tưởng cho một con gà thịt công nghiệp 2,27Kg là khoảng 21.1^οC. Trong điều kiện không khí tĩnh với độ ẩm khoảng 50-70%, những con gà thịt công nghiệp này có thể đạt trạng thái cân bằng nhiệt tối ưu với lượng calo tối thiểu được sử dụng cho các chức năng duy trì cơ thể.

 

Tuy nhiên, cùng một con gà thịt công nghiệp 2,27Kg ở 30^oC trong điều kiện tốc độ gió chuồng nuôi là 2 m/s cũng có thể ở trạng thái cân bằng nhiệt với lượng calo rất thấp cho các chức năng duy trì cơ thể, ăn uống, phát triển và tăng trọng giống như những con gà 2,27 kg ở 21.1 ^oC trong điều kiện không khí tĩnh.

 

Tăng đối lưu nhiệt không phải là điều gì tốt đẹp cả, tuy nhiên mấu chốt của việc loại bỏ hiện tượng tăng đối lưu nhiệt trong chuồng nuôi nằm ở hệ thống thông gió và hệ thống kiểm soát môi trường trong trại. Theo chúng tôi, đó là một khái niệm khó nắm bắt và khó dạy.

 

Có vô số các kết hợp tạo ra “vùng thoải mái” cho gà

 

Có hàng trăm hoặc thậm chí hàng ngàn kết hợp của nhiệt độ, tốc độ gió và độ ẩm tương đối đã được chứng minh là rất hiệu quả cho sự phát triển của gia cầm nuôi trong trại kín và giúp chúng đạt được mức năng lượng tối thiểu để duy trì cơ thể, và do đó giảm hiện tượng căng thẳng xuống mức tối thiểu.

 

Điều kiện khí hậu chuồng nuôi như trên được gọi chung là “vùng thoải mái”.

Ảnh 2: Vùng nhiệt độ cho hiệu suất tối ưu

 

Ở mỗi giai đoạn phát triển của một con gà, có một phạm vi nhiệt độ hẹp, nơi có mức năng lượng duy trì yêu cầu thấp nhất và gà có thể tận dụng tối đa năng lượng từ thức ăn để tăng trọng lượng cơ thể.

 

Không có công thức chính xác nhưng có rất nhiều cách kết hợp tạo ra vùng thoải mái, một trong những cách để nhận biết đàn gà đang ở trong vùng thoải mái chính là quan sát hành vi của chúng.

 

Trách nhiệm của mỗi người quản lý trang trại là cần quản lý sao cho việc duy trì vùng thoải mái này được tối ưu nhất nhằm giúp gia cầm đạt được mức năng lượng tối thiểu để duy trì cơ thể cũng như giảm tối đa các stress trên gà.

 

Nguyên tắc duy trì các điều kiện nhiệt độ, tốc độ gió và ẩm độ nằm trong vùng thoải mái này được áp dụng trong cả lò ấp và trong các trang trại chăn nuôi gà đẻ, gà thịt, gà giống.

 

Ảnh 2 là một hình minh họa cho khái niệm vùng thoải mái ở trên, và là một khái niệm mà mọi quản lý trại cần phải biết.

 

Bộ điều khiển môi trường có thể nằm ngay trên thiết lập nhiệt độ môi trường xung quanh mục tiêu được đưa vào chương trình, nhưng nó phải được điều chỉnh hoặc điều chỉnh cho mức độ tăng trưởng, tăng, hiệu suất và giảm thiểu căng thẳng cao nhất.

 

Giảm thiểu căng thẳng cho gà 24h mỗi ngày, mỗi ngày

 

Tiềm năng tăng trưởng tối đa của gà 1 ngày tuổi được xác định bởi giống được chọn và là một phần của chương trình di truyền của gà. Tiềm năng tối đa này được ghi chép lại ngay khi nhập gà về.

 

Tuy nhiên, tiềm năng tăng trưởng này có thực sự phụ thuộc nhiều vào chất lượng của chuồng nuôi gà thịt và chất lượng của việc quản lý môi trường trong chuồng nuôi gà thịt hay không. Khi gà không bị thay đổi bởi các biến đổi nhiệt độ, chất lượng không khí kém, lớp nền lót ướt hoặc bệnh tật, chúng có thể đạt tăng trọng tối đa bằng cách uống đủ nước và ăn đủ thức ăn.

 

Quản lý môi trường tỏng chuồng nuôi là chìa khóa để đạt được mục tiêu chăn nuôi là trọng lượng sống tối đa trong khung thời gian ngắn nhất và chi phí thấp nhất.

 

Khái niệm về việc duy trì cơ thể cho gà

 

Một điểm mấu chốt khác để hiểu về quá trình chuyển đổi thức ăn thành thịt gà là gà có hệ thống ưu tiên nghiêm ngặt cho rằng chất dinh dưỡng trong thức ăn đầu tiên luôn được dùng để đáp ứng chức năng duy trì cơ thể, chẳng hạn như duy trì nhiệt độ cơ thể bên trong.

 

Các chất dinh dưỡng có trong thức ăn được sử dụng để tăng trưởng và tăng cân chỉ là số lượng còn lại sau khi nhu cầu tồn tại của gà được đáp ứng. Sau khi duy trì cơ thể thì lượng chất dinh dưỡng còn lại mới được sử dụng để giúp gà tăng trưởng và tăng cân.

 

Dưới những điều kiện như nhiệt độ cao hoặc stress do lạnh, thiếu thức ăn / nước, hô hấp khó khăn hoặc bệnh, đàn gà thịt có thể chuyển hoàn toàn dinh dưỡng trong thức ăn để duy trì cơ thể và gần như là không tăng cân trong 24h.

 

Nếu không thể đáp ứng các chức năng duy trì cơ thể, sức đề kháng của gà sẽ giảm và sẽ là cơ hội cho các mầm bệnh xâm nhập và gây bệnh cho gà. Vì vậy, nói cách khác, ví dụ, một con gà thịt 40 ngày tuổi phải đáp ứng các yêu cầu duy trì cơ thể của nó trước khi nó có thể trở thành 1 con gà thịt 41 ngày tuổi với trọng lượng đạt chuẩn.

 

Đây là lý do tại sao chúng ta phải cố gắng duy trì, tối ưu hóa một môi trường không stress cho gà, trong đó chúng phải sử dụng lượng thức ăn ít nhất để duy trì và có thể sử dụng hầu hết các dưỡng chất dinh dưỡng để tăng cân.

 

Thiết kế nhà ở gia cầm và cơ chế kiểm soát môi trường phải là công cụ có độ chính xác cao để thực hiện điều này nếu chúng ta muốn khai thác tối đa tiềm năng di truyền có sẵn của chúng.

 

Như đã đề cập ở trên, cân bằng nhiệt bên trong chuồng nuôi là yếu tố quan trọng nhất trong việc tối đa hóa khả năng tăng trưởng của gà. Khi nhiệt độ không khí xung quanh quá lạnh, gà phải sử dụng năng lượng thu được từ thức ăn để giữ ấm. Nếu nhiệt độ không khí quá nóng và không thông thoáng, gà phải tiêu tốn năng lượng cho việc thở nhanh hơn, khò khè hơn hoặc việc nhấc đôi cánh của nó để tỏa bớt nhiệt bên trong và giữ cho nhiệt độ của cơ thể nó không quá cao.

 

Sự di chuyển của không khí qua cơ thể gà (tăng đối lưu nhiệt trong chuồng) giúp mang nhiệt ra khỏi cơ thể gà. Nếu không khí vẫn quá nóng cho gà thoải mái, việc di chuyển không khí sẽ tạo ra hiệu ứng làm lạnh gió tạo ra nhiệt độ thấp hơn hoặc hiệu quả hơn. Mặt khác, nếu nhiệt độ không khí quá thấp so với vùng thoải mái của gà, bất kỳ cơn gió nào cũng sẽ làm cho gà bị lạnh và nó sẽ phải sử dụng nhiều năng lượng từ thức ăn hơn để thoải mái trở lại.

 

Tốc độ tăng trưởng của gà chỉ đạt mức tối đa khi nhiệt độ chuồng nuôi phù hợp cho gà cảm thấy thoải mái, không quá nóng và không quá lạnh, như trong ảnh 2. Mỗi trang trại, mỗi thời điểm, mỗi hoàn cảnh có 1 khoảng nhiệt độ phù hợp khác nhau chứ không thể cố định 1 mức cho tất cả các trại.

 

Điểm mấu chốt để giúp gà giảm stress và tăng năng suất là gì?

 

Bất cứ khi nào hai đàn gà thịt tương tự nhau có sự khác biệt về hiệu suất tổng thể thì chắc chắn mức năng lượng trung bình cần để duy trì cơ thể của hai đàn cũng sẽ khác nhau.

Năng lượng từ thức ăn mà gà dùng để tăng trưởng so với mức dùng để duy trì cơ thể trong quá trình nuôi dưỡng

 

Ở giai đoạn đầu phát triển, hầu hết năng lượng từ thức ăn đều dùng để tăng cân. Tuy nhiên, nhu cầu năng lượng để duy trì cơ thể ngày càng tăng lên cùng với tăng trọng của gà. Mặc dù gà sẽ ăn nhiều hơn và sẽ tăng cân vào cuối giai đoạn phát triển, nhưng chỉ một tỷ lệ phần trăm nhỏ hơn nhiều của năng lượng từ thức ăn được dùng để tăng cân. Tỷ lệ hiển thị đại diện cho trung bình điển hình trong điều kiện bình thường và chỉ nhằm minh họa nguyên tắc: cơ hội lớn nhất để tối đa hóa sự tăng trưởng cho đàn là giai đoạn gà con khi gà có thể sử dụng nhiều chất dinh dưỡng từ thực phẩm để tăng cân hơn giai đoạn sau đó.

 

Các nguyên nhân cụ thể khiến cho gà tiêu tốn quá nhiều năng lượng để duy trì cơ thể có thể bao gồm nhiệt độ quá nóng hoặc quá lạnh, sự thoát nhiệt của cơ thể chậm hoặc nhanh quá, chất lượng không khí kém, thay đổi kiểu cách cho ăn/uống, nguyên nhân lây nhiễm…vv.

 

Nếu gà có thể chuyển hóa các chất dinh dưỡng thành tăng trọng tốt thì hiệu suất chăn nuôi tổng thể toàn đàn đương nhiên sẽ tốt.

 

VietDVM team dịch
(Theo Biomin)