Năng suất sữa của các đàn bò sữa ở Mỹ đã tăng gấp ba lần trong 60 năm qua, từ 7.000 lb/con/năm (3175 kg) vào năm 1960 lên tới 21.000 lb/ngày (9525 kg) hôm nay (Lưu ý: năng suất sữa 2 lần vắt / ngày). Và hơn thế, hiệu quả sản xuất sữa / một đơn vị thứ ăn cũng đã tăng lên.

Mike VandeHaar thuộc Đại học Khoa học Động vật và Thực vật bang Michigan, cho biết: “Việc chọn lọc bò cho sữa nhiều hơn đã có ảnh hưởng lớn đến hiệu quả sử dụng thức ăn.” Các con bò hiện đại ăn nhiều gấp hai lần thức ăn so với tổ tiên chúng, trong khi lượng thức ăn cần cho nhu cầu duy trì chỉ tăng lên một chút, vì vậy thức ăn thêm đi vào sữa, và như thế tính ra hiệu quả hơn. “

Khi ngành công nghiệp sữa tiến lên phía trước, việc tăng hiệu quả sử dụng thức ăn sẽ đòi hỏi một tư duy mới và các công cụ mới, bao gồm việc chọn lọc di truyền. Và các nhà nghiên cứu đang làm việc để cung cấp các công cụ đó.

Tối đa hóa hiệu quả

VandeHaar cho biết hiệu quả sử dụng thức ăn không nên tính trên cơ sở lượng sữa sản xuất của bò, mà nên tính trên hàm lượng vật chất khô của sữa trên một đơn vị trọng lượng cơ thể của bò.

Mặc dù người chăn nuôi cố gắng tới hiệu quả sử dụng thức ăn tối đa, nhưng thực ra  mục tiêu chính của họ là “những con bò có thu lợi”.

“Theo quan điểm của tôi, các chuyên gia dinh dưỡng không nên thúc đẩy hiệu quả sử dụng thức ăn thep chỉ số “bao nhiêu cân sữa / cân thức ăn,” ông nói. “Vì nếu vậy, người chăn nuôi sẽ chọn cho bò ăn những thức ăn có nhiều tinh bột và chất béo mà nhẽ ra chúng  nên được ăn nhiều thức ăn có chất xơ nhiều hơn, đặc biệt là ở cuối chu kỳ sữa. Nên cho bò ăn nhiều chất xơ dễ tiêu hóa hơn và ít tinh bột đi, và như thế sẽ có lợi nhuận hơn. Các nhà dinh dưỡng nên quan tâm tới lợi  nhuận từ thức ăn bỏ ra chứ không phải là lượng sữa sản xuất trên một đơn vị thức ăn. “

Sử dụng nhiều loại thức ăn trộn toàn phần (TMRs)

Cách tốt nhất để tối đa hoá hiệu quả sử dụng thức ăn và khả năng sinh lợi, theo các cách thức sẵn có hiện nay, là cho bò ăn 2 đến 3 loại TMR tùy theo giai đoạn cho sữa, VandeHaar nói.

Ông nói: “Không có cách nào để tối đa hoá hiệu quả sử dụng thức ăn với chỉ một loại TMR dành cho cả đàn bò cả!”.

VandeHaar cho biết các nghiên cứu cho thấy để cho dễ quản lý các nhà chăn nuôi  thường cho bò vắt sữa ăn mỗi loại TMR duy nhất trong suốt chu kỳ tiết sữa.

“Những trang trại nhỏ có thể không cảm thấy cần phải tạo nên 2 loại TMR. Còn các trang trại lớn lại có thể không tin rằng nhân viên của họ có thể tạo thêm  một TMR bổ sung “, ông nói.

Những người khác chỉ sử dụng một loại TMR trong thời kỳ cho sữa có thể tin rằng họ sẽ nhận ra sự sụt giảm trong sản xuất sữa.

VandeHaar nói: “Khi người ta cho ăn một loại TMR,  thì đó là chế độ ăn riêng cho những con bò gần đạt đỉnh cao chu kỳ sữa. “Một chế độ ăn uống cân bằng cho những con bò cuối chu kỳ sữa nên chứa ít đi tinh bột và protein. Trong thời gian chuyển đổi thức ăn sang  loại TMR khác , một số bò có thể bị giảm sản xuất, nhưng thường chỉ là một sự sụt giảm tạm thời “.

Tuy nhiên, nhiều chế độ ăn riêng cho bò cuối chu kỳ sữa lại chứa quá nhiều chất xơ, ông nói. Việc giảm chất xơ thức ăn gia súc này và thay thế bằng một loại chất xơ phụ có tính tiêu hóa cao hơn, sẽ tăng sữa cho những con bò cuối kỳ sữa, và nhờ ít tinh bột và protein nên bò ít bị béo lên.

VandeHaar nói: “Nếu chế độ ăn uống được cân bằng chính xác, bạn sẽ không thấy sự sụt giảm về sản xuất sữa, và bò sẽ sinh ra bê khỏe mạnh hơn. “Và bạn có thể tiết kiệm từ 0,5 đến 1 đô la cho mỗi con bò mỗi ngày, vượt qua loại TMR dùng cho bò sữa giai đoạn đỉnh chu kỳ.”

Hệ gen (Genomics) sẽ đến

Thông qua một khoản viện trợ lớn từ Viện Thực phẩm và Nông nghiệp của Bộ NN Mỹ (USDA), một nhóm các nhà di truyền học và các nhà dinh dưỡng học từ nhiều trường đại học – bao gồm Michigan State, Wisconsin, Iowa State, Florida và Virginia Tech – đang phát triển các công cụ di truyền chọn lọc nâng cao hiệu quả sử dụng thức ăn. Hiện họ đang làm việc với Phòng Gen và cải tiến của USDA và Hội đồng Chăn nuôi bò sữa để thực hiện.

Trong tương lai gần – có thể trong vòng ba năm tới, VandeHaar nói – người chăn nuôi bò sữa sẽ có thể chọn bò theo một đặc điểm gọi là “ăn tiết kiệm – feed saved ” hoặc “thức ăn để thừa – residual feed intake,” tức là về cơ bản là ít thức ăn cho mỗi đơn vị sữa.

“Một số bò ăn ít hơn nhưng vẫn sản xuất cùng lượng sữa, thậm chí ngay cả sau khi điều chỉnh cân nặng và thay đổi tình trạng cơ thể,” ông nói. “Chúng tôi không hiểu tại sao. Có lẽ chúng tiêu hóa thức ăn tốt hơn hoặc có nhu cầu duy trì thấp hơn. Nhưng chúng ta sẽ có thể sử dụng bộ gen để chọn ra những con bò đòi hỏi thức ăn ít hơn trên một đơn vị sữa sản xuất ra. Vâng, chính đấy sẽ là một công cụ chọn lọc quan trọng. “

Ông nói tiếp: “Nhân giống ra những con bò ăn ít hơn trên mỗi đơn vị sữa là một mục tiêu tốt đối với các trang trại, vì nó tương quan cao với khả năng sinh lời. Tuy nhiên, khi nói đến dinh dưỡng và quản lý, chúng ta phải chắc chắn rằng bò có thể ăn nhiều theo chúng muốn. Các nhà nghiên cứu di truyền học có thể cố gắng tìm ra các con bò cần thức ăn ít hơn, trong khi vẫn sản xuất được nhiều, còn các nhà dinh dưỡng nên dành nhiều thời gian hơn tìm kiếm cách để có được bò ăn nhiều hơn. “

Người sản xuất nên làm gì cho đến khi có dữ liệu về hệ gen về thức ăn ăn vào? VandeHaar nói việc chọn lọc  vẫn là một công cụ quan trọng.

“Điều đầu tiên chúng ta có thể làm: ngừng nhân ra những con bò to con chỉ vì bạn thích những con bò to”, ông nói. “Chúng ta không nhất thiết phải nhân giống tạo ra những con bò nhỏ. Nhưng chúng ta nên chọn nâng tỉ lệ vật chất không trong sữa / mỗi đơn vị trọng lượng cơ thể và sẽ rất tuyệt khi sử dụng các con bò đực có giá trị 0 (zero)  về trọng lượng cơ thể và các chiều đo cơ thể. Hầu hết các tính trạng cơ thể  của chúng đều có tương quan dương tính với trọng lượng cơ thể, do đó nếu chọn lọc tăng  các tính trạng đó thì đồng nghĩa nhân ra những con bò to con. “

Sử dụng các công cụ chọn lọc  và quản lý  trong hoạt động của bạn có thể dẫn đến hiệu quả sử dụng thức ăn ngày càng cao. Và với các nghiên cứu và các dữ liệu tiếp theo, hệ gen có thể giúp bạn nâng cao khả năng sinh lời của bạn về hiệu suất thức ăn trong những năm tới.

Võ Văn Sự

Nguồn: Viện Chăn nuôi