Chất béo là thành phần dinh dưỡng quan trọng trong thức ăn chăn nuôi, đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp năng lượng, hỗ trợ hấp thu các vitamin tan trong dầu, và ảnh hưởng đến sức khỏe và hiệu suất sản xuất của động vật. Tuy nhiên, nhu cầu và sự phụ thuộc vào chất béo khác biệt rõ rệt giữa các loài và đối tượng chăn nuôi, bao gồm heo, gia cầm, cá nước ngọt, và tôm. Bài viết này sẽ trình bày chi tiết về các nguồn chất béo phù hợp và cách sử dụng chúng hợp lý trong thức ăn chăn nuôi, cùng với nhu cầu và sự phụ thuộc đặc biệt của từng loài và đối tượng động vật.

1. NHU CẦU CHẤT BÉO Ở CÁC LOÀI CHĂN NUÔI

1.1 Heo

1.1.1 Heo nuôi thịt

Heo nuôi thịt yêu cầu một lượng chất béo tương đối cao trong khẩu phần ăn để đạt được tốc độ tăng trưởng tối ưu và cải thiện chất lượng thịt. Chất béo cung cấp năng lượng hiệu quả hơn so với carbohydrate và protein, giúp heo tăng trọng nhanh hơn và giảm tỷ lệ thức ăn tiêu tốn trên mỗi kg tăng trọng (FCR – Feed Conversion Ratio). Các nguồn chất béo phổ biến cho heo nuôi thịt bao gồm dầu cọ, dầu đậu nành, và mỡ heo (Smith, et al., 2018).

1.1.2 Heo nuôi sinh sản

Heo nái nuôi sinh sản yêu cầu một chế độ dinh dưỡng cân đối với tỷ lệ chất béo thấp hơn so với heo nuôi thịt, nhưng vẫn cần đủ để hỗ trợ sức khỏe sinh sản và sản xuất sữa. Thiếu chất béo có thể dẫn đến giảm sản lượng sữa và sức khỏe con non yếu. Dầu cá và dầu hạt lanh là những nguồn chất béo giàu axit béo omega-3, hỗ trợ sức khỏe sinh sản và phát triển của con non (Miller, et al., 2016).

1.2 Gia cầm

1.2.1 Gia cầm nuôi thịt (broiler)

Gia cầm nuôi thịt yêu cầu chế độ ăn giàu năng lượng để đạt tốc độ tăng trưởng nhanh. Chất béo là nguồn cung cấp năng lượng quan trọng trong khẩu phần của broiler. Dầu thực vật như dầu ngô, dầu đậu nành, và dầu hướng dương thường được sử dụng. Chất béo không chỉ cung cấp năng lượng mà còn ảnh hưởng đến tỷ lệ hấp thu các vitamin tan trong dầu và chất chống oxy hóa (Leeson & Summers, 2008).

1.2.2 Gia cầm nuôi đẻ trứng (layer)

Gia cầm nuôi đẻ trứng có nhu cầu chất béo thấp hơn so với broiler nhưng vẫn cần thiết để duy trì sức khỏe và năng suất đẻ trứng. Axit béo không bão hòa, đặc biệt là axit linoleic, rất quan trọng cho chất lượng vỏ trứng và sức khỏe gia cầm. Dầu cá và dầu hạt lanh có thể được sử dụng để bổ sung axit béo omega-3, cải thiện chất lượng trứng (NRC, 1994).

1.3 Cá nước ngọt

1.3.1 Cá nuôi thịt

Cá nuôi thịt, như cá rô phi và cá tra, yêu cầu chế độ ăn giàu chất béo để tối ưu hóa tốc độ tăng trưởng và chất lượng thịt. Dầu cá và dầu thực vật như dầu đậu nành và dầu cọ là các nguồn chất béo phổ biến. Chất béo không chỉ cung cấp năng lượng mà còn ảnh hưởng đến thành phần axit béo trong thịt cá, ảnh hưởng đến chất lượng dinh dưỡng và hương vị của sản phẩm cuối cùng (Tacon, 1990).

1.3.2 Cá nuôi sinh sản

Cá sinh sản yêu cầu chế độ dinh dưỡng giàu axit béo thiết yếu để đảm bảo sức khỏe sinh sản và phát triển của trứng. Dầu cá là nguồn cung cấp axit béo omega-3 dồi dào, hỗ trợ sự phát triển và sống sót của ấu trùng cá. Thiếu hụt axit béo thiết yếu có thể dẫn đến giảm tỷ lệ nở và sức khỏe ấu trùng kém (Izquierdo, et al., 2001).

1.4 Tôm

1.4.1 Tôm nuôi thịt

Tôm nuôi thịt cần chế độ ăn giàu chất béo để đạt tốc độ tăng trưởng tối ưu và chất lượng thịt cao. Dầu cá và dầu đậu nành là các nguồn chất béo phổ biến cho tôm. Chất béo không chỉ cung cấp năng lượng mà còn hỗ trợ sự phát triển của hệ thần kinh và hệ miễn dịch của tôm (Glencross, et al., 2002).

1.4.2 Tôm nuôi sinh sản

Tôm sinh sản yêu cầu chế độ dinh dưỡng giàu axit béo thiết yếu, đặc biệt là axit eicosapentaenoic (EPA) và axit docosahexaenoic (DHA), để đảm bảo sức khỏe sinh sản và chất lượng trứng. Dầu cá là nguồn cung cấp EPA và DHA phong phú, hỗ trợ sự phát triển của ấu trùng và tỷ lệ sống sót cao (Cahu, et al., 2003).

2. NGUỒN CHẤT BÉO PHỔ BIẾN TRONG THỨC ĂN CHĂN NUÔI

2.1 Dầu cá

Dầu cá là nguồn cung cấp axit béo omega-3 phong phú, bao gồm EPA và DHA. Chúng rất quan trọng cho sức khỏe sinh sản và phát triển của các loài chăn nuôi, đặc biệt là cá và tôm. Dầu cá cũng có lợi cho sức khỏe tim mạch và hệ miễn dịch của động vật (Bell, et al., 2003).

2.2 Dầu thực vật

Các loại dầu thực vật như dầu đậu nành, dầu ngô, và dầu hướng dương là nguồn chất béo phổ biến trong thức ăn chăn nuôi. Chúng cung cấp axit linoleic và axit linolenic, các axit béo không bão hòa cần thiết cho sức khỏe và tăng trưởng của động vật (Dvorin, et al., 1998).

2.3 Mỡ động vật

Mỡ heo và mỡ bò là nguồn chất béo phổ biến trong thức ăn chăn nuôi, cung cấp năng lượng cao và giúp cải thiện FCR. Tuy nhiên, chúng cần được sử dụng cẩn thận để tránh dư thừa chất béo bão hòa, có thể gây hại cho sức khỏe động vật (Zhou, et al., 2013).

3. SỬ DỤNG CHẤT BÉO HỢP LÝ TRONG THỨC ĂN CHĂN NUÔI

3.1 Cân bằng năng lượng

Việc sử dụng chất béo phải được cân bằng với các nguồn năng lượng khác như carbohydrate và protein. Sự cân bằng này giúp tối ưu hóa FCR và đảm bảo rằng động vật nhận được tất cả các chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển và sức khỏe tốt (NRC, 2012).

3.2 Bổ sung vitamin và khoáng chất

Chất béo giúp cải thiện sự hấp thu các vitamin tan trong dầu như vitamin A, D, E, và K. Do đó, khi bổ sung chất béo vào khẩu phần ăn, cần đảm bảo rằng động vật cũng nhận đủ các vitamin này để tối ưu hóa sức khỏe và hiệu suất sản xuất (Leeson & Summers, 2001).

3.3 Tránh dư thừa chất béo bão hòa

Mặc dù chất béo là cần thiết, nhưng việc sử dụng quá nhiều chất béo bão hòa có thể gây ra các vấn đề sức khỏe cho động vật, bao gồm bệnh tim mạch và suy giảm chức năng gan. Do đó, việc lựa chọn các nguồn chất béo không bão hòa là rất quan trọng (Simopoulos, 2002).

3.4 Tối ưu hóa công thức thức ăn

Việc tối ưu hóa công thức thức ăn với tỷ lệ chất béo phù hợp cho từng loài và đối tượng chăn nuôi là quan trọng để đạt được hiệu quả sản xuất cao nhất. Công nghệ và phần mềm phân tích dinh dưỡng hiện đại có thể giúp các nhà chăn nuôi thiết kế khẩu phần ăn chính xác và hiệu quả (Ravindran, 2013).

4. KẾT LUẬN

Sử dụng chất béo hợp lý trong thức ăn chăn nuôi là một yếu tố quan trọng để đảm bảo sự tăng trưởng, sức khỏe và hiệu suất sản xuất của động vật. Nhu cầu và sự phụ thuộc vào chất béo khác biệt rõ rệt giữa các loài và đối tượng chăn nuôi. Hiểu rõ nhu cầu dinh dưỡng của từng loài và lựa chọn các nguồn chất béo phù hợp sẽ giúp tối ưu hóa hiệu quả sản xuất và đảm bảo sức khỏe động vật. Các nghiên cứu và công nghệ mới trong lĩnh vực dinh dưỡng động vật sẽ tiếp tục cung cấp những giải pháp tối ưu cho việc sử dụng chất béo trong thức ăn chăn nuôi.

Nguồn tin: Ecovet