[Tạp chí Chăn nuôi Việt Nam] – Trong những năm gần đây, chăn nuôi gia cầm trên thế giới đã có những tiến bộ vượt bậc, nhiều kỹ thuật mới được hình thành và phát triển. Các nghiên cứu tập trung vào các lĩnh vực như giống, dinh dưỡng, trang thiết bị, môi trường chăn nuôi.

Tiến bộ kỹ thuật trong giống gia cầm

Nhiều giống có khả năng sản xuất thịt cao cũng như các giống có khả năng sản xuất trứng cao như gà Leghor, Browrick, Avian, Hubbard, Cobb…đã được tạo ra

Kỹ thuật Gene được sử dụng trong công tác giống như việc sử dụng gene lùn đưa vào gà mái ở dòng nặng cân để giảm trọng lượng gà, mà không làm ảnh hưởng đến năng suất trứng. Mặt khác gene này còn có tác dụng giúp sự phát triển hệ cơ (cơ đùi và cơ lườn). Sử dụng gene chống stress cho gà trong điều kiện nuôi công nghiệp. Hiện nay ở Nhật Bản, người ta sử dụng kỹ thuật chuyển đổi gene ở gia cầm. Với kỹ thuật này, nó giúp con người có thể cải tiến gene ở gia cầm thông qua việc cấy chuyển gene.

Chăn nuôi gia cầm đat nhiều thành tựu giúp năng suất chăn nuôi tăng nhanh

Mặt khác, kỹ thuật này còn giúp bảo tồn các giống gia câm mà không phải trực tiếp nuôi dưỡng chúng thông qua việc bảo tồn tế bào (germ cells) và có thể kiểm soát tỷ lệ trống  mái. Điều này đặc biệt quan trọng trong việc sản xuất gà đẻ trứng. Trong kỹ thuật này, nuôi cấy phôi gà bằng phương pháp nhân tạo là một trong những khâu đặc biệt quan trọng. Trứng gà sau khi thụ tinh 2 giờ (trứng ở giai đoạn tế bào đơn, các tế bào dĩa phôi chưa biệt hóa) được lấy ra khỏi cơ thể gà mái và nuôi trong ống nghiệm.

Qúa trình nuôi này được chia làm 3 giai đoạn. Giai đoạn 1 với 24 giờ đầu, trứng được nuôi trong ống nghiệm với nhiệt độ là 41ºC. Sau đó, trứng được chuyển sang giai đoạn 2, ở giai đoạn này, trứng được chuyển vào trong một vỏ trứng cắt 1/3 đầu và ấp nhân tạo ở nhiệt độ 37ºC – 38ºC thời gian 3 ngày. Giai đoạn thứ 3 bắt đầu từ ngày thứ 4, trứng được chuyển sang vỏ trứng khác lớn hơn và ấp nhân tạo ở nhiệt độ 38ºC với thời gian đến lúc nở. Kỹ thuật này cho tỷ lệ nở đạt 34,4% và gà con sau khi nở ra, chúng sinh trưởng và sinh sản bình thường.

Trong điều kiện nước ta, việc nhập các giống gia cầm mới là cần thiết để tạo nguồn gà hạt nhân (giống ông bà bố mẹ). Tuy nhiên, cần phải xem xét giống nào cần nhập và khi nhập phải có hệ thống kiểm định, đánh giá. Song song với việc nhập này, chúng ta cũng vẫn phải cần làm tốt công tác giống nhằm duy trì và phát triển nguồn gene gia cầm trong nước (Ở Nhật, giống gà Nagoa là giống địa phương, qua chọn lọc đã trở nên khá nổi tiếng). Mặt khác, công tác giống còn phải tiến hành thử nghiệm các tổ hợp lai để tạo ra các giống gà phù hợp nhất và có năng suất cao trong điều kiện chăn nuôi của Việt Nam.

Tiến bộ trong dinh dưỡng gia cầm

Người ta đang hết sức chú ý tới việc sử dụng enzyme, axit amin  tổng hợp, các axit công nghiệp mới trong khẩu phần; đánh giá tác dụng và tác động của các yếu tố không phải dinh dưỡng (như cách thức chế biến, kích thước hạt);  tối đa hoá thành phần dinh dưỡng của gia cầm.

Cùng với đó là đánh giá chức năng của một số loại thức ăn có thể làm giảm Cholesterol trong thịt và trong trứng. Giảm thiểu sự ảnh hưởng môi trường trong sản xuất gia cầm, tập trung vào photpho.  Nghiên cứu sự tương tác của Vitamin trong khẩu phần (A,C,D và E) – Vitamin D và sự phát triển xương và ảnh hưởng của thuốc đối với vi khuẩn đường ruột – Canxi trao đổi và chất lượng vỏ trứng – Ảnh hưởng của nhiệt độ môi trường đối với việc sử dụng dinh dưỡng – Hạn chế thức ăn và sự sinh trưởng.

Ngày nay, chăn nuôi gia cầm đã trở thành một ngành công nghiệp, chăn nuôi với qui mô lớn – do vậy một số nghiên cứu tập trung về nghiên cứu khẩu phần ăn của gà trong điều kiện chống stress trở nên rất quan trọng vì có quá nhiều yếu tố gây stress: nóng, lạnh, ẩm, chuyển đàn, tiêm phòng; cắt mỏ…

Trong điều kiện stress , nhu cầu axit amin (aa) tăng, nhu cầu năng lượng tăng và chuyển hóa Protein giảm. Khẩu phần ăn trong điều kiện stress có khuynh hướng giảm năng lượng của tinh bột, tăng năng lượng của chất béo (mỡ động vật hay thực vật), không tăng hàm lượng protein thô mà tăng hàm lượng axit amin (aa), lưu ý đến tỷ lệ Ca/P và Fe/Zn .

Các nghiên cứu còn tập trung vào việc làm giảm lượng cholesterol trong thịt và trứng xuống tới mức cần thiết. Việc sử dụng men phytase để tăng sự tiêu hóa photpho trong khẩu phần ăn của gia cầm và giảm thiểu lượng photpho thải ra trong phân được tập trung nghiên cứu để giảm sự ô nhiễm môi trường…

Sử dụng men phytase để tăng sự tiêu hóa photpho trong khẩu phần ăn của gia cầm và giảm thiểu lượng photpho thải ra

Tiến bộ về trang thiết bị, quản lý và chăm sóc trong chăn nuôi gia cầm.

Trong nền công nghiệp gia cầm, kiểu chuồng kín (window less house) được sử dụng khá phổ biến vì có nhiều ưu điểm như:

 – Đảm bảo tối ưu các điều kiện trong chăn nuôi như nhiệt độ, ánh sáng, ẩm độ… vì thế mà năng suất có thể đạt tối đa.

– Cải tiến tiêu tốn thức ăn. Trong điều kiện khí hậu lạnh, khi nhiệt độ giảm 1ºC thì gà sẽ ăn thêm 1,5% thức ăn. Điều này có nghĩa là nếu gà đẻ ăn 120 gr thức ăn ở 10ºC thì nó chỉ cần ăn 100 gr thức ăn ở nhiệt độ 20ºC (điều kiện trong nhà windowless house) mà năng suất trứng gà không thay đổi.

– Năng suất trứng ổn định quanh năm mà không bị chi phối hay ảnh hưởng điều kiện mùa vụ, thời tiết.

– Giảm thiếu tỷ lệ chết của gà đẻ .

– Không cần phải cắt mỏ gà. Việc cắt mỏ gà là stress lớn nhất đối với gà đẻ giai đoạn gà con.

– Rất dễ dàng trong việc kiểm soát bệnh tật, đặc biệt là dịch cúm gia cầm H5N1.

– Tiết kiệm tối đa diện tích chăn nuôi. Đối với nuôi gà trong hệ thống nhà mở thì tỷ lệ nuôi là 6 con/m², nhưng trong điều kiện trong nhà, thì có thể nuôi 30 con/m² chuồng

– Giảm thiểu nhân công chăn nuôi. Với hệ thống chuồng nuôi này thì mỗi công nhân có thể nuôi 50.000 gà đẻ

– Giảm thiểu sự ô nhiễm môi trường. Đối với chăn nuôi gà thịt, loại chuồng kín, hoàn toàn tự động (Automated broiler house) cũng đã được đưa vào sử dụng ở Nhật. Với loại chuồng này, gà nuôi thịt không cần phải sử dụng bất kỳ một loại thuốc kháng sinh nào, thậm chí cả chương trình vắc xin. Gà có tỷ lệ nuôi sống cao và sản phẩm thịt gà rất an toàn, sạch sẽ.

Trong chăn nuôi gia cầm, hệ thống máng uống tự động cũng đã góp phần tiết kiệm đến 40% lượng nước và đảm bảo vệ sinh tối đa nguồn nước, cũng như ngăn ngừa sự lan truyền mầm bệnh. Xác định sớm giới tính phôi gà ngay trong trứng đang  ấp được 1 tuần.

Khi gà con chuyên trứng nở ra, người ta chỉ giữ lại gà mái để cho đẻ trứng ăn, gà trống thì không thể đẻ và lớn rất chậm nên không thể nuôi thịt nên chúng sẽ bị giết ngay trong ngày đầu mới nở. Ước tính, hàng năm có hàng trăm triệu gà con trống bị tiêu hủy bằng cách cho hít khí độc hoặc ném vào máy xay, khiến những người bảo vệ động vật phẫn nộ mà còn gây lãng phí, tốn kém.

Mới đây, Hiệp hội Các nhà sản xuất trứng của Mỹ và Đức đã công bố, có thể phát hiện giới tính của gà con ngay từ khi đang ấp trứng. Kỹ thuật này mở ra triển vọng chấm dứt việc tiêu hủy gà con có giới tính không phù hợp vào năm 2020.

Vital Farms – Công ty sản xuất trứng tại Austin, Texas, Mỹ – đã hợp tác với Công ty Novatrans của Israel để tìm phương pháp xác định giới tính của phôi trong trứng gà bằng cách phân tích thành phần hoá học của các chất khí rò rỉ khỏi vỏ trứng.

Matt O’Hayer – Giám đốc điều hành Vital Farms – nói: “Hai ngày sau khi gà đẻ trứng, đã có thể thu các chất khí và biết trứng đó sẽ nở ra gà trống, gà mái hay không có phôi chỉ trong vài giây”. Các nhà khoa học Đức cho biết, trứng gà ấp khoảng 7-9 ngày sẽ được lấy mẫu tự động để phân tích, nếu phôi đang phát triển là trống thì loại ngay hay có thể được bán làm thực phẩm, trứng có phôi mái thì ấp tiếp.

Ngay sau các nhà khoa học ở Đức nghiên cứu ra phương pháp quang phổ để xác định giới tính gà với độ chính xác lên tới 95%, một công ty Hà Lan tên là In-Ovo đã tuyên bố sẽ tiến tới sản xuất thương mại hàng loạt máy có thể xác định giới tính phôi gà ngay từ lúc 9 ngày sau khi ấp. Công ty này cho biết, họ đã tìm thấy một dấu hiệu quan trọng trong phôi gà mà có thể giúp xác định giới tính của gà một cách chính xác tới 95%. Kỹ thuật này trái ngược hoàn toàn với các kỹ thuật “xâm lấn” như các nghiên cứu trước đó.

Đồng sáng lập của Công ty In-Ovo, ông Wouter Bruins tuyên bố với ngành gia cầm thế giới rằng, chiếc máy nguyên mẫu đầu tiên đang được công ty này phát triển và hoàn thiện và hy vọng có thể đưa vào sản xuất thương mại hóa trong vòng 12 tháng tới. Nó có thể giúp người chăn nuôi gà phát hiện giới tính phôi chỉ sau 9 ngày ấp, sớm hơn 11 ngày so với thời điểm phôi phát triển đủ để nhận biết.

Công ty đang hợp tác với các chuyên gia xử lý trứng của Tập đoàn Sanovo để phát triển công nghệ, hoàn thiện thiết bị và kỹ thuật hiện có. Ông kỳ vọng chiếc máy đầu tiên sẽ được bán ra vào đầu năm 2020 với hiệu quả như mong muốn.

Về mặt tài chính, việc chỉ phải ấp 50% số trứng từ ngày  ấp thứ 9 – 21 là một tác động giúp giảm chi phí đáng kể. Trong khi số tiền bỏ ra cho việc loại thải gà trống là chi phí phát sinh không nhỏ và việc giết hàng trăm triệu gà con 1 ngày tuổi là vấn đề ảnh hưởng không nhỏ đến phúc lợi động vật (animal welfare)

.

PGS TS Bùi Hữu Đoàn

Khoa Chăn nuôi

– Học viện Nông nghiệp Việt Nam