[Chăn Nuôi Việt Nam] – Khi nhiệt độ toàn cầu ngày càng tăng, ngành chăn nuôi đối mặt với những thách thức ngày càng lớn trong việc duy trì sức khỏe và năng suất của vật nuôi. Một trong những mối quan ngại nghiêm trọng nhất hiện nay là stress nhiệt, đặc biệt khi bị làm trầm trọng thêm bởi độ ẩm cao. Gia cầm và heo là những loài đặc biệt dễ bị tổn thương, với sức khỏe, hành vi và hiệu suất bị ảnh hưởng đáng kể trong những điều kiện như vậy.

 

Hiểu về stress nhiệt và vai trò của độ ẩm

 

Stress nhiệt xảy ra khi vật nuôi không thể giải phóng hiệu quả lượng nhiệt dư thừa trong cơ thế, làm rối loạn khả năng duy trì thân nhiệt ổn định. Mặc dù nhiệt độ môi trường cao là nguyên nhân chính, thì độ ẩm cao lại làm tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn băng cách cản trở các cơ chế làm mát qua bay hơi như thở dốc hoặc đồ mồ hôi.

 

Để hiểu rõ hơn tác động kết hợp của nhiệt và độ ẩm, đặc biệt là trên gia cầm và heo, chỉ số nhiệt độ – độ ẩm (THI – Temperature – Humidity Index) được sử dụng rộng rãi như một chỉ số thực tiển phản ánh mức độ căng thẳng nhiệt. THI kết hợp nhiệt độ môi trường và độ ẩm tương đối thành một chỉ số duy nhất, phản ánh mức độ “nóng” mà vật nuôi thực sự cảm nhận.

 

Hậu quả của stress nhiệt ở gia cầm và vai trò của khuếch đại của độ ấm

 

Stress nhiệt ở gia cầm là một vấn đề nghiêm trọng, xảy ra khi nhiệt độ lõi của cơ thể vượt quá ngưỡng bình thường, thường dao động trong khoảng 39,5-41°C tùy theo độ tuổi. Nếu nhiệt độ cơ thể vượt quá 41°C, nó có thể gây ra tổn thương tế bào diện rộng, viêm toàn thân, sốc tuần hoàn và cuối cùng là tử vong. Việc hiểu rõ tác động riêng lẻ và kết hợp của nhiệt độ cao và độ ẩm cao đối với sức khỏe của gia cầm là rất cần thiết để ngăn ngừa thiệt hại và đảm bảo phúc lợi vật nuôi. 

 

Ảnh hưởng của stress nhiệt lên gia cầm ngay cả trong điều kiện độ ẩm thấp

 

Không giống như động vật có vú, gia cầm không có tuyến mồ hôi và chủ yếu phụ thuộc vào cơ chế làm mát qua đường hô hấp (thở dốc) để điều hòa thân nhiệt. Điều này khiến chúng đặc biệt dễ bị tổn thương trong môi trường nhiệt độ cao. Ngay cả trong điều kiện khô, khi nhiệt độ môi trường tiệm cận hoặc vượt quá thân nhiệt của gia cầm (39,5-41°C), khả năng tỏa nhiệt của chúng bị suy giảm nghiêm trọng. Ở ngưỡng này, làm mát bằng đối lưu (luồng gió) không còn hiệu quả và thở dốc trở thành cơ chế duy nhất, làm tăng đáng kể nguy cơ stress nhiệt và tử vong.

 

Độ ẩm làm trầm trọng stress nhiệt: Chỉ số cảm nhiệt

 

Độ ẩm làm tăng hiệu ứng của nhiệt độ: Theo nguyên tắc, cứ mỗi 10% tăng độ ẩm, cảm nhận nhiệt mà gia cẩm cảm thấy sẽ tăng thêm khoảng 2°C. Ví dụ, nhiệt độ 30°C trong sa mạc khô ráo sẽ dễ chịu hơn nhiều so với 30°C trong môi trường rừng rậm ẩm ướt.

 

Chỉ số cảm nhiệt và tỷ lệ tử vong: Công cụ tính chỉ số cảm nhiệt giúp ước tính “nhiệt độ cảm nhận” mà gia cầm thực sự trải qua. Chẳng hạn, ở 34°C và độ ẩm 40%, nhiệt độ cảm nhận là khoảng 35°C. Tuy nhiên, nếu độ ẩm tăng lên 65%, chỉ số cảm nhiệt có thể tăng vọt lên 44°C, làm tăng mạnh nguy cơ tử vong.

 

 

Tổn thương tế bào và sinh lý

 

Tổn thương tế bào ở nhiệt độ cao: Khi thân nhiệt gia cầm vượt quá 41°C, sẽ kích hoạt tổn thương tế bào và viêm hệ thống, nhanh chóng dẫn đến sốc tuần hoàn và tử vong. Về lâu dài, có thể gây ra các vấn đề về ruột như hội chứng rò rỉ ruột (leaky gut).

 

Suy giảm năng suất và miễn dịch: Stress nhiệt mãn tính làm suy yếu hệ miễn dịch, giảm lượng thức ăn tự nguyện, làm giảm hiệu quả tiêu hóa và hấp thụ dinh dưỡng, đồng thời làm giảm tốc độ tăng trưởng, sản lượng trứng và khả năng sinh sản.

 

Tác động của stress nhiệt và độ ẩm đến gia cầm thịt, gà đẻ, gà giống

 

Gia cầm thịt (Broilers)

 

Tải nhiệt cao do tăng trưởng nhanh: Gà broiler được chọn giống để tăng trưởng nhanh và hiệu suất cao, tạo ra nhiệt chuyển hóa lớn. Điều này khiến chúng dễ bị stress nhiệt, nhất là trong điều kiện nóng ẩm, nơi việc tỏa nhiệt trở nên khó khăn.

 

Hiệu quả làm mát bằng thở giảm: Trong điều kiện độ ẩm cao, thở dốc trở nên kém hiệu quả, dẫn đến tăng thân nhiệt, giảm phúc lợi và ảnh hưởng đến chất lượng thịt.

 

Giảm lượng thức ăn và sản lượng thịt: Stress nhiệt làm giảm lượng thức ăn tự nguyện, kéo theo giảm tăng trưởng và trọng lượng cuối kỳ, làm giảm hiệu quả kinh tế.

 

Giảm chuyển hóa thức ăn và phát triển cơ bắp: Ngay cả sự gia tăng nhẹ về nhiệt độ và độ ẩm cũng làm giảm tỷ lệ chuyển hóa thức ăn (FCR) do năng lượng bị chuyển từ phát triển sang điều hòa thân nhiệt, ảnh hưởng đến phát triển cơ và hình dáng thịt.

 

Tăng tỷ lệ tử vong: Khi nhiệt độ cao kết hợp với độ ẩm cao, nguy cơ tử vong tăng cao do cơ thế không còn khả năng điều nhiệt, đặc biệt nguy hiểm trong mô hình nuôi mật độ cao.

 

Tổn thương ruột và tăng nguy cơ bệnh: Stress nhiệt làm tăng tính thấm và viêm ruột, khiến gà dễ bị vi khuẩn gây bệnh như Clostridium perfringens, dẫn đến viêm ruột hoại tử, làm giảm hấp thụ dinh dưỡng và sản lượng thịt.

 

Gà đẻ (Layers)

 

Giảm ăn và thiếu hụt dinh dưỡng: Nhiệt và ẩm giảm lượng ăn tự nguyện, gây mất cân băng năng lượng và canxi, ảnh hưởng đến sinh trứng, sản lượng trứng và chất lượng vỏ trứng.

 

Vỏ trứng mỏng và rối loạn do COz: Thiếu canxi và CO, cao trong chuồng kém thông gió làm thay đổi pH máu, rối loạn chuyển hóa canxi, ảnh hưởng tuyến vỏ và tạo ra trứng không đạt chất lượng thương phẩm.

 

Rối loạn nội tiết và miễn dịch: Stress nhiệt làm tăng corticosterone, gây ức chế miễn dịch và rối loạn hormone sinh sản, dẫn đến giảm thời gian để, khôi lượng trứng và tăng nguy cơ bệnh tật.

 

Gà giống (Breeders)

 

Giảm chất lượng trứng và phôi: Nhiệt và ẩm cao kéo dài làm mỏng vỏ, giảm chất lượng lòng trăng và tỷ lệ thụ tinh, dẫn đến giảm khả năng nở và tăng tử vong phôi sớm.

 

Giảm hiệu quả sinh sản: Stress nhiệt làm giảm chất lượng tinh trùng ở gà trống (nồng độ, khả năng di động) và rối loạn rụng trứng và lăng đọng lòng đỏ ở gà mái → giảm tỷ lệ thụ tinh và chất lượng gà con.

 

Stress sinh lý toàn thân: Nhiệt và ẩm kéo dài gây stress oxy hóa, rối loạn điện giải, mất cân băng nội tiết, làm giảm tuối thọ sinh sản, sức đề kháng và hiệu quả sản xuất, đòi hỏi can thiệp dinh dưỡng và môi trường chuyên biệt.

 

Tác động của stress nhiệt và độ ẩm trên heo

 

Heo đặc biệt nhạy cảm với stress nhiệt do khả năng làm mát kém và thiếu tuyến mồ hôi chức năng. Heo chủ yếu điều hòa thân nhiệt qua hành vi như nằm bùn, tìm nơi mát và giảm tiếp xúc cơ thể. Tuy nhiên, các hành vi này bị hạn chế trong hệ thống chăn nuôi thâm canh, làm tăng tải nhiệt và nguy cơ bệnh lý.

 

Độ ẩm đóng vai trò then chốt trong việc khuyếch đại stress. Độ ẩm cao làm giảm khả năng toả nhiệt, đặc biệt khi heo cố gắng hạ nhiệt qua tăng nhịp thở và truyền nhiệt qua da. Ngược lại, độ ẩm thấp kèm nhiệt cao dễ gây mất nước nghiêm trọng, tăng gắng sức hô hấp và gây áp lực hệ thống.

 

• Tăng nhịp thở và giảm lượng thức ăn trong điều kiện stress nhiệt làm suy giảm tăng trưởng và hiệu suất chuyển hóa.

 

• Tăng tỷ lệ nước/đơn vị thức ăn và trạng thái lờ đờ là dấu hiệu cho thấy gánh nhiệt đang tiến triển.

 

• Giảm sản lượng sữa ở heo nái đang cho con bú ảnh hưởng nghiêm trọng đến tăng trưởng và khả năng sống sót của heo con.

 

• Cai sữa chậm và hiệu suất sinh sản kém ở heo nái chịu stress nhiệt kéo dài.

 

• Các dấu hiệu hành vi bao gồm năm nghiêng, làm bẩn chuồng, hạn chế hành vi nằm bùn để làm mát.

 

• Chất lượng thân thịt suy giảm rõ rệt do stress nhiệt.

 

• Tỷ lệ tử vong có thể tăng cao trong điều kiện nhiệt độ và độ ẩm khắc nghiệt.

 

 

Chiến lược phòng ngừa

 

Quản lý stress do nhiệt và độ ẩm là một thách thức trọng yếu đối với người chăn nuôi gia cầm và heo, bởi các yếu tố môi trường này có thể gây suy giảm nghiêm trọng sức khỏe vật nuôi, giảm năng suất và tăng nguy cơ bùng phát dịch bệnh.

 

Phytocee – một chất phụ gia thảo dược trong TĂCN, được bào chế với hỗn hợp đặc biệt các hoạt chất thực vật (phytoactives) như polyphenol, withanolide và triterpenoid hoạt động trên nhiều cơ chế khác nhau, giúp tăng cường sức chịu đựng của vật nuôi trước điều kiện bất lợi.

 

Với vai trò là adaptogen (chất điều hòa thích nghi), Phytocee hỗ trợ cân bằng quá trình trao đổi chất và sinh lý của vật nuôi khi phải tiếp xúc với nhiệt độ và độ ẩm cao, giúp cơ thể tự thích nghi và ổn định.

 

Hoạt tính chống oxy hóa mạnh giúp trung hòa các gốc tự do phát sinh trong quá trình stress nhiệt, bảo vệ tế bào và mô, thúc đẩy phục hồi nhanh hơn và giảm thiểu các tác động sức khỏe lâu dài.

 

Đồng thời, Phytocee còn là chất điều biến miễn dịch (immunomodulator), tăng cường miễn dịch tự nhiên và thích ứng, rất quan trọng khi vật nuôi bị phơi nhiễm với stress nhiệt, vốn làm ức chế miễn dịch và tăng nguy cơ nhiễm bệnh.

 

Giải pháp toàn diện và bền vững

 

Tổng thể, Phytocee cung cấp một chiến lược phòng ngừa toàn diện, giúp gia cầm và heo duy trì hiệu suất, sức khỏe và phúc lợi tối ưu trong điều kiện nhiệt độ và độ ẩm cao. Là giải pháp tự nhiên từ thảo dược, sản phẩm không chỉ giải quyết các thách thức sản xuất cốt lõi mà còn hỗ trợ định hướng chăn nuôi an toàn, bền vững, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao về an toàn thực phẩm và bảo vệ môi trường.

 

Natural Remedies – Nhà tiên phong trong chăm sóc sức khỏe vật nuôi

 

Natural Remedies là đơn vị tiên phong trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe động vật, với hơn 30 năm kinh nghiệm trong ngành. Công ty có trụ sở tại Ấn Độ và đã mở rộng hiện diện toàn cầu tại hơn 45 quốc gia.

 

Natural Remedies tập trung phát triển giải pháp thảo dược (phytogenic) thay thế cho sản phẩm hóa học – an toàn, hiệu quả và đáng tin cậy, đặt sức khỏe vật nuôi và tính bền vững lên hàng đầu.

 

Giá trị cốt lõi “Hữu ích” (Being Useful) là kim chỉ nam cho sứ mệnh của công ty -tạo ra những tác động tích cực cho môi trường và xã hội, hướng đến một thế giới tốt đẹp hơn cho các thế hệ hiện tại và tương lai.