Gần đây có một số ý tưởng mới về việc bột cá nên được xem xét lại như một nguyên liệu cho khẩu phần heo con.

Rất lâu trước khi các nguyên liệu đặc biệt và phụ gia được phát hiện, thì thức ăn heo con chỉ đơn giản từ bột bắp và khô dầu đậu nành, và được bổ sung các sản phẩm sữa (chủ yếu là váng sữa) và bột cá. Váng sữa rất quan trọng đối với lượng ăn vào, nhưng bột cá mới tạo ra sự khác biệt thực sự, bột cá không chỉ là một nguyên liệu ngon miệng mà còn là một nguồn protein tiêu hóa cao. 

Hàm lượng bột cá trong thức ăn thường không vượt quá 10%, bởi vì heo con thường từ chối ăn khẩu phần có hơn 1% dầu cá. Mà trong hầu hết các loại bột cá thường có khoảng 10% dầu, do đó khẩu phần chứa 10% bột cá sẽ chứa khoảng 1% dầu cá. Khi heo con lớn lên, việc sử dụng bột cá sẽ giảm dần, nhưng trong một số thức ăn chất lượng cao thậm chí vẫn chứa 2.5% bột cá trong những giai đoạn sau của giai đoạn cai sữa. Một chương trình cai sữa 3 giai đoạn điển hình có thể chứa 10%, 7.5% và 2.5% bột cá ứng với từng giai đoạn; các tỷ lệ này giúp thuận tiện cho việc thao tác với các túi bột cá 25 kg trên thị trường. Nhưng, giá bột cá thường khá đắt, bột cá chất lượng cao khoảng 500-600 USD/ tấn, sau đó tăng lên 1000 USD và thậm chí 10 năm trước còn vượt quá 2000 USD/tấn. Giá hiện nay của bột cá chất lượng cao là khoảng 1500 USD/ tấn, vẫn còn quá cao. 

Lý do bột cá bị loại bỏ khỏi khẩu phần heo con.

Sau đó bột cá bị loại bỏ khỏi hầu hết các công thức heo con. Đầu tiên, vì chúng quá đắt tiền – do các hoạt động đánh bắt cá giảm dần để bảo tồn nguồn cá tự nhiên và nhu cầu cao đối với thức ăn thủy sản. Thứ hai, huyết tương động vật đã được phát hiện và đòi hỏi một lượng lớn chi phí tổng hợp công thức để có hiệu quả. Với các tỷ lệ tương đương trong công thức, huyết tương động vật đã và vẫn còn gần gấp đôi giá so với bột cá. Nhưng vì kết quả khi sử dụng huyết tương động vật được coi là tốt hơn nên bột cá trở thành nguồn chi phí cắt giảm để trang trải cho chi phí này. Cả hai nguyên liệu này trong cùng một công thức là hầu như không thể vì lí do chi phí, trong khi nhiều chuyên gia dinh dưỡng thậm chí còn đặt ra câu hỏi về sự cần thiết của bột cá khi thức ăn huyết tương động vật dường như vẫn cho kết quả tốt mà không cần bột cá. Tôi không chắc liệu có ai từng nghĩ đến việc sử dụng huyết tương động vật ít hơn trong khẩu phần giàu bột cá. 

Ngày nay việc sử dụng huyết tương động vật không còn là một thực tiễn không có câu hỏi nữa. Giá trị của nó về năng suất vật nuôi là không bàn cãi, nhưng một số vấn đề khác song song với giá cả ngày càng tăng của huyết tương động vật đã tạo ra một sự phân ly giữa các chuyên gia dinh dưỡng. Một vài người luôn sử dụng huyết tương động vật hoặc thích sử dụng huyết tương động vật có nguồn gốc từ 1 loài cụ thể, như là huyết tương có nguồn gốc từ bò. Những người khác thì đã từ bỏ huyết tương động vật hoàn toàn, hoặc là vì đã có các nguồn thay thế như globulin miễn dịch và các thành phần tạo ra huyết tương động vật, hoặc quay trở lại với các công thức truyền thống hơn. Nếu thức ăn không quá đắt nhưng chỉ gây ảnh hưởng một ít đến lượng ăn vào và năng suất tăng trưởng thì cũng không được xem là quá tệ. Suy cho cùng, một lượng ăn vào cao kết hợp với tình trạng sức khỏe kém sẽ là công thức dẫn dến bệnh tiêu chảy, đặc biệt là ngày nay kháng sinh và kẽm oxit sẽ sớm bị cấm ở khắp nơi. 

Ý tưởng mới hay cũ? 

Cách đây không lâu, tôi đã nhận được một đề nghị từ một bên quan tâm để tư vấn cho họ về khả năng sử dụng bột cá trong khẩu phần heo con. Họ xem thức ăn heo con là một nhóm mục tiêu cho các sản phẩm của họ vì họ nhận thấy ngành thức ăn heo con không sử dụng nguyên liệu này. Họ rất ngạc nhiên khi tôi đưa ra cho họ xem trong các sách giáo khoa cũ đã chỉ ra rằng bột cá đã từng được xem là nguyên liệu bắt buộc đối với thức ăn heo con. Rõ ràng họ nghĩ rằng họ đã phát hiện ra một nguyên liệu mới mà họ có thể bán như một chất phụ gia nhưng họ đã bất ngờ khi nhận ra họ đã có trong tay một nguyên liệu cũ nhưng rất có giá trị. 

Bột cá cần tìm một vị trí mới trong thức ăn heo con hiện đại để tái cân bằng giữa chất lượng và tiếp thị. 

Ngày nay, trong các chuyên gia dinh dưỡng trên toàn thế giới sẽ có một số ví trí liên quan đến việc sử dụng bột cá. Các thế hệ trẻ thường không thực sự biết cách sử dụng nó, ngay cả việc phân biệt giữa các sản phẩm chất lượng tốt, trung bình hoặc kém. Và đối với bột cá, chất lượng đóng một vai trò rất quan trọng. Cho nên họ có xu hướng thích dùng các nguồn protein tiện lợi khác hơn, đa số có nguồn gốc thực vật. Điều này cũng phù hợp với xu hướng mới là làm cho các động vật ăn tạp ăn khẩu phần chay, vì vậy có lẽ đây cũng là cách đúng đắn cho tương lai. Các nhà dinh dưỡng lớn tuổi, những người có kinh nghiệm đáng kể với bột cá và khi thấy cách mà bột cá bị loại bỏ khỏi thức ăn heo con hiện đại (cơ bản là không có các nguyên liệu chất lượng cao mà đa số chỉ là các sản phẩm mang tính chất thương mại), họ đã sẵn sàng để sử dụng lại bột cá chất lượng cao, nhưng vấn đề nằm ở chi phí của nó quá đắt. Họ không thể loại bỏ bất kỳ sản phẩm tiếp thị nào bởi vì họ không biết làm thế nào hoặc do e ngại phản ứng dữ dội của thị trường.

Tiếp tục sử dụng bột cá theo cách nào?

Có một vài chi phí trong công thức có thể tiết kiệm được, nếu ai đó có đủ kiến thức và đủ can đảm để có thể sử dụng lại một số loại bột cá chất lượng cao vào công thức. Tuy nhiên nếu làm vậy với các sản phẩm kém chất lượng sẽ chỉ làm vấn đề trầm trọng hơn. Tất nhiên, việc sử dụng 10% bột cá vẫn là không thể, trừ khi bạn có thể điều chỉnh các thành phần đắt tiền khác, nhưng việc thêm khoảng 2.5% vào khẩu phần đã có thể tạo ra một sự khác biệt lớn trong một số công thức. Đương nhiên hiệu quả của khẩu phần phụ thuộc vào việc thiết kế khẩu phần dựa vào nguồn nguyên liệu nào, nên đây không phải là một khuyến nghị chung mà là một sự kêu gọi nghiên cứu. 

Một lý do khác để sử dụng lại bột cá là nó có hàm lượng cao các axit béo omega-3, đặc biệt là những axit béo không thể tìm thấy trong thực vật như EPA và DHA. Bằng chứng gần đây chỉ ra rằng các axit béo omega-3 tác động có lợi cho sức khỏe và năng suất heo con, dù nghiên cứu vẫn còn trong giai đoạn phát triển. Mặc dù, hạt lanh là một nguồn giàu các axit béo omega-3 khác, cụ thể là ALA, nhưng tỷ lệ chuyển đổi từ ALA trong hạt lanh thành EPA và DHA không quá 20%, đây là hai axit béo cần cho sự tăng cường hệ thống miễn dịch và giảm các điều kiện viêm. Một dự án nghiên cứu khác nữa cũng sẽ tiến hành nghiên cứu sử dụng các axit béo omega-3 như là một chất phụ gia kháng viêm vào khẩu phần có tỷ lệ khô dầu đậu nành cao. Khô dầu đậu nành được cho là gây ra các phản ứng dị ứng trong ruột, các phản ứng dị ứng này được xem như là biểu hiện viêm. 

Do đó, bột cá không phải là một nguyên liệu mới hay cũ. Nó chỉ cần một công dụng mới, một vị trí mới trong thức ăn heo con hiện đại để cân bằng lại giữa chất lượng và tiếp thị và mang lại một số khái niệm mới. 

Biên dịch: Ecovet Team (theo FeedStrategy)

Acare Vietnam