Các probiotic không chỉ là một dạng sản phẩm mà thuật ngữ này bao trùm nhiều chất cộng thêm khác nhau như vi khuẩn hình thành bào tử, các vi khuẩn sinh acid lactic và nấm men. Tất cả chúng có những cách hoạt động khác nhau nhưng tất cả chúng được sử dụng để cải thiện sức khỏe ruột, tạo thuận lợi cho sự hấp thu các chất dinh dưỡng và sử dụng thức ăn tốt hơn.

Bài tóm tắt lược dịch trong tạp chí pigprogress.net do Lena Raff (10/2016) biên soạn với tiêu đề “Boosting pig productivity with bacillus based probiotics” viết về những kết quả nghiên cứu probiotic dựa vào 2 dòng lợi khuẩn Bacillus subtilis và Bacillus licheniformis bổ sung vào khẩu cho heo nái, heo con theo mẹ và sau cai sữa đã mang lai5 những kết quả tích cực về phòng bệnh và nâng cao năng suất sinh sản của cả heo nái và heo con trước và sau cai sữa. Nội dung tóm tắt bà viết được trình bày theo các phần dưới đây.

Ưu điểm của probiotic dựa vào Bacillus          

Không phải tất cả các probiotic đều tương thích với các acid hoặc những mức cao của kẽm (Zn) hoặc đồng (Cu) thường được dùng trong thức ăn của heo. Cũng không phải tất cả chúng có thể còn sống qua nhiệt độ trong quá trình đóng viên. Bài báo này tập trung về ảnh hưởng của việc thêm probiotic dựa vào Bacillus dạng bào tử (sản phẩm BioPlus) vào thức ăn của heo nái, heo con đang bú và cai sữa với tỷ lệ bao gồm 400 g/tấn thức ăn. Sản phẩm này chứa 2 dòng vi khuẩn duy nhất là Bacillus subtilis (DSM 5057) và Bacillus licheniformis (DSM 5749) bền với nhiệt và có thể được sử dụng trong cả hai loại thức ăn đóng viên và thức ăn hỗn hợp bột. Hơn nữa sản phẩm này có thể tương thích với các chất cộng thêm khác như các acid và những liều kẽm và đồng cao, vì thế thích hợp cho sử dụng trong thức ăn heo con.

Hình minh họa: Sinh trưởng heo con được cải thiện cao hơn khi được cấp probiotic trong cả hai giai đoạn bú sữa và cai sữa

Giảm tỷ lệ chết trước cai sữa

Tất cả các liên quan đến sản xuất heo đều biết rằng việc cai sữa là thời gian bị stress đối với heo con và những hậu quả của việc cai sữa không thành công là rất xấu. Nhưng để đi đến thời điểm cai sữa, những heo con nhỏ phải còn sống trong giai đọan bú sữa. Tầm quan trong của nhiệm vụ này đã tập trung vào những năm gần đây như độ lớn của lứa đẻ được tăng lên, trong khi đó trọng lượng sơ sinh của heo con bị giảm, việc thực hiện quản lý tốt trong nhóm đẻ này thậm chí cần thiết hơn. Những chiến lược khác nhau có thể được sử dụng để cải thiện khả năng sống của heo con như cung cấp chất thay thế sữa, thức ăn tập ăn hoặc bằng cách cung cấp những probiotic dạng bào tử trong thức ăn cho heo nái đang tiết sữa.

Bacillus hình thành bào tử được phân bố trong thức ăn như những bào tử. Một khi đến ruột của heo nái chúng sẽ phát triển có ảnh hưởng tích cực đến sức khỏe đường ruột. Ngoài ra, mẫu phân của những heo nái được cấp loại probiotic này cũng đã cho thấy các bào tử của dòng bacillus chứa trong probiotic này có thể được tìm thấy trong phân của heo nái. Do tập tính dũi đất của heo con còn nhỏ chúng sẽ ăn vào một số các bào tử này và có lợi về sự cộng thêm từ lúc bắt đầu được cho heo nái, được thể hiện bằng ví dụ như có tỷ lệ heo con chết trước khi cai sữa giảm thấp và năng suất được tăng lên.

Những kết quả từ các lứa của 21 nghiên cứu trên nái thực hiện ở châu Âu chứng minh cho thấy có sự giảm trung bình 3% tỷ lệ chết của heo con trước cai sữa trong những heo con đang bú sữa mẹ. Tỷ lệ chết giảm thấp này làm cho gần như thêm được một heo con cai sữa trên nái trên năm. Trong tất cả các nghiên cứu này, các heo nái đã được cấp sản phẩm bacillus dạng bào tử trong thức ăn 2 tuần trước khi đẻ và trong suốt giai đoạn tiết sữa.

Một nghiên cứu gần đây trên 340 heo con đang bú sữa mẹ được cấp sản phẩm probiotic này trong thức ăn tập ăn từ sơ sinh đến cai sữa đã cho thấy có tỷ lệ chết thấp hơn có ý nghĩa trong số những heo con này so với những heo con không được cấp sản phẩm này (Hình 1). Mức ăn vào của những heo con theo mẹ bú sữa rất thấp và có thể dễ nhầm lẫn khi thấy quá nhiều lao động so với sản lượng đầu ra. Nếu người ta tính rằng lượng cộng thêm được tiêu hóa là thậm chí nhỏ hơn, nó có thể khó để hình dung cách mà một chất cộng thêm có thể làm được nhiều như thế. Trong nghiên cứu sản phẩm probiotic này đã không được cấp cho heo nái để nhấn mạnh rằng dù là được ăn probiotic được bổ sung vào thức ăn tập ăn có vẻ như nhỏ nhưng những kết quả thu được là rõ ràng.

Hình 1: Ảnh hưởng của bổ sung probiotic đến tỷ lệ chết trước cai sữa

Mức ăn vào và trọng lượng cai sữa trong nghiên cứu này cũng cao hơn có ý nghĩa đối với những heo con nhận được sản phẩm bacillus qua thức ăn tập ăn so với những heo con không được cấp probiotic. Những nghiên cứu khác ở châu Âu từ những heo con tập ăn được bổ sung sản phẩm này cũng chỉ cho thấy tỷ số phân tốt hơn có ý nghĩa chưa kể năng suất và ăn vào tăng lên, ý muốn nói rằng sự cố về bệnh tiêu chảy được giảm thấp trong giai đoạn bú sữa mẹ. Điều này cho biết sự tối ưu hóa và ổn định của sức khỏe của ruột.

Nâng cao năng suất sau cai sữa

Điều nhận thấy chung là quá trình sinh trưởng trước cai sữa có ảnh hưởng đến năng suất sau cai sữa. Một nghiên cứu gần đây được thực hiện tại trại heo châu Âu xác nhận điều này. Các lứa đẻ của 32 heo nái (với tổng 351 heo con) được đưa vào nghiên cứu và 16 lứa được cấp thức ăn tập ăn từ sơ sinh đến cuối nghiên cứu khi được cộng thêm sản phẩm. Tại lúc cai sữa những kết quả chỉ cho thấy trọng lượng cai sữa của những heo con được cấp probiotic cao hơn 7,15% so với heo con không được cấp sản phẩm probiotic này. Nhìn về năng suất sinh trưởng của những heo con trước cai sữa tốt hơn đến sau cai sữa, điều chỉ cho thấy năng suất trước cai sữa tốt hơn được tiếp tục cho những khác biệt có ý nghĩa về mặt thể trọng đến 42 ngày sau cai sữa. Ngoài ra, hệ số chuyển hóa thức ăn và mức ăn vào cũng cho thấy có ảnh hưởng tích cực với sự hiện diện của probiotic (xem Bảng 1).

Kết quả này được trợ giúp bằng cách phân tích tổng hợp 5 nghiên cứu được thực hiện trong 2015 trên nhưng heo con đang bú và cai sữa (1955 heo con đang bú và 1662 heo con cai sữa) chỉ cho thấy sự sinh trưởng được cải thiện cao hơn có ý nghĩa ở những heo con được cấp probiotic trong cả giai đoạn đang bú sữa và cai sữa.  

Tối ưu hóa năng suất của heo nái

Đến đây sự tập trung đã có trên heo con nhưng còn về heo nái thì ra sao? Mục tiêu chủ yếu cho người quản lý heo nái là duy trì được thể trạng heo nái và giữ số ngày không sản xuất của nái (nái khô) đến mức tối thiểu. Một sức ép rõ ràng ngay từ đầu sau cai sữa heo con và sự giúp ích đầu tiên thành công khiến cho điều này có thể, nhưng để đáp ứng những điều này hai thông số là mất trọng lượng thấp trong giai đoạn tiết sữa và một tỷ số cơ thể tối ưu vào lúc cai sữa được yêu cầu. Việc duy trì heo nái để mất trọng lượng quá nhiều trong thời kỳ tiết sữa cũng sẽ có ảnh hưởng đến chi phí thức ăn, vì lượng thức ăn cần ít hơn để hồi phục lại thể trạng heo nái.

Hình 2: Ảnh hưởng của bổ sung probiotic đến năng suất heo nái

Chất cộng thêm đã được chứng minh có ảnh hưởng đến quá trình giảm trọng lượng của heo nái đang tiết sữa đến mức giảm khoảng 9% khi cộng thêm vào thức ăn 2 tuần trước đẻ và suốt giai đoạn tiết sữa. Kết quả này dựa vào những nghiên cứu của thử nghiệm trên thực địa và của đại học khác nhau (Hình 2). Ngoài ra, Những kết quả từ 22 thí nghiệm gồm có 24.163 heo nái tất cả được cho ăn các khẩu phân cộng thêm sản phẩm probiotic này 2 tuần trước khi đẻ được dự tính và suốt giai đoạn tiết sữa đã chỉ cho thấy giảm được số ngày trống và tỷ lệ động dục trở lại.

Nhận xét và ứng dụng

Cho đến nay một số các dòng Bacillus sinh bào tử được sử dụng như các probiotic rất phổ biến, được xem là các sản phẩm dùng cho việc phòng và trị bệnh trên vật nuôi kể cả trên người. Qua những kết quả nghiên cứu như bài báo đã dẫn, có thể nói probiotic bacillus được áp dụng rất hiệu quả trong thức ăn để nuôi các loại heo trong thực tế sản xuất hiện nay và có thể thay kháng sinh trong việc phòng ngừa những bệnh nhiễm trùng và sản xuất thực phẩm an toànCó thể sử dụng các sản phẩm có chứa thành phần probiotic bacillus của Vemedim như Calphovit, Probiotic, Prozyme New, Vime-Bacilac, Vime-Subtyl, Vizyme trong phòng trị bệnh đường ruột và tăng năng suất trong chăn nuôi các loại heo. Liều dùng và cách sử dụng mỗi loại sản phẩm kể trên đều được hướng dẫn chi tiết và ghi rõ trên bao bì.

PGS. Bùi Xuân Mến

Trung tâm Nghiên cứu và Phát tiển Vemedim.