[Chăn nuôi Việt Nam] – Nhập lậu gia súc, gia cầm (GSGC) đã trở thành một vấn nạn kéo dài nhiều năm qua, mặc dù cơ quan chức năng đã có nhiều nỗ lực trong việc kiểm soát và xử lý. Tuy nhiên, tình trạng này vẫn không thể giải quyết triệt để, gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến an toàn thực phẩm, sức khỏe cộng đồng và nền kinh tế.

Lực lượng chức năng bắt giữ gia cầm nhập lậu (Ảnh: NNVN)

Ảnh hưởng tiêu cực tới ngành chăn nuôi

Theo thông tin từ Cục Thú y (Bộ NN&PTNT), năm 2024, tình hình buôn bán, vận chuyển trái phép GSGC qua biên giới vào Việt Nam diễn ra khá phức tạp, làm gia tăng nguy cơ xâm nhiễm, lây lan các loại dịch bệnh nguy hiểm như cúm gia cầm thể độc lực cao (ở Việt Nam đã có 01 người tử vong do nhiễm cúm A/H5), lở mồm long móng, viêm da nổi cục, dịch tả lợn châu Phi và các loại dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm khác, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến ngành chăn nuôi và sức khỏe người dân.

Năm 2024 các cơ quan quản lý chuyên ngành về Thú y đã phối hợp với địa phương xử lý 229 vụ vi phạm với tổng số 91.500 quả trứng gia cầm; 1.122.564 vật nuôi và 242.772 kg sản phẩm động vật. So với cùng kỳ năm 2023 đã tăng lên 53 vụ vi phạm; 38.400 quả trứng gia cầm; 671.901 vật nuôi và 212.841 kg sản phẩm động vật nhập lậu.

Trong 20 ngày đầu tháng 01/2025, đã phát hiện và xử lý 13 vụ vi phạm, thu giữ tổng cộng 11.647,44 kg sản phẩm động vật nhập lậu.

Những năm gần đây, Bộ NN&PTNT đã tham mưu Thủ tướng Chính phủ 02 công điện và ra 18 văn bản chỉ đạo địa phương, ban ngành liên quan để có biện pháp xử lý, ngăn chặn tình trạng nhập lậu GSGC.

Ngày 6/12/2023, Thủ tướng đã ký ban hành Chỉ thị số 29 về việc ngăn chặn nhập lậu, vận chuyển trái phép động vật, sản phẩm động vật; kiểm soát tốt dịch bệnh, phát triển chăn nuôi bền vững, bảo đảm nguồn cung thực phẩm…

Ông Nguyễn Văn Long, Cục trưởng Cục Thú y cho biết, năm 2024 Cục Thú y đã rà soát, sửa đổi ban hành Thông tư số 04/2024-BNNPTNT sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 25/2016-TT-BNNPTNT quy định về kiểm dịch động vật, sản phẩm động vật trên cạn; đồng thời đánh giá nghiêm ngặt, xem xét kỹ lưỡng các sản phẩm động vật của các nước muốn xuất khẩu sang Việt Nam trước khi cho phép nhập khẩu.

Trước tình hình trên, tháng 01/2025, Bộ NN&PTNT đã ban hành nhiều văn bản tới UBND các tỉnh, thành phố, Bộ, ngành về việc tập trung chỉ đạo, ngăn chặn và xử lý nghiêm các trường hợp buôn bán, vận chuyển trái phép động vật, sản phẩm động vật qua biên giới vào Việt Nam.

Đại diện Cục Chăn nuôi (Bộ NN&PTNT) cho biết, mặc dù các biện pháp kiểm tra, kiểm soát ngày càng được thắt chặt, nhưng tình trạng nhập lậu GSGC vẫn tiếp tục diễn ra tại nhiều địa phương. Theo thống kê, trong vài năm gần đây, mỗi năm Việt Nam ghi nhận hàng nghìn vụ nhập lậu GSGC qua biên giới.

Những tuyến đường biên giới phía Bắc, các khu vực miền Trung và miền Nam tiếp tục là những điểm nóng về nhập lậu. GSGC chủ yếu được vận chuyển trái phép qua các cửa khẩu, đường mòn, lối mở, trong đó có cả việc vận chuyển vào các tỉnh, thành phố lớn.

Một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng nhập lậu là chênh lệch giá GSGC trong nước và các nước láng giềng. Giá thịt gia cầm ở Việt Nam thường cao hơn so với các quốc gia như Trung Quốc, Lào hay Campuchia, tạo điều kiện cho các đối tượng lợi dụng để vận chuyển GSGC lậu vào Việt Nam.

Theo ông Nguyễn Văn Long, hệ lụy của việc nhập lậu GSGC đó là sự phát tán các bệnh dịch động vật. Những bệnh dịch này có thể lây lan nhanh chóng trong cộng đồng, gây thiệt hại lớn cho ngành chăn nuôi. Việc tiêu thụ những sản phẩm không được kiểm soát nghiêm ngặt về chất lượng thực phẩm, dẫn đến nguy cơ tiềm đe dọa sức khỏe người dân và cộng đồng. Làm ra tăng gánh nặng cho ngành chăn nuôi và thú y trong nước.

Ảnh hưởng đến môi trường đầu tư

Hoạt động nhập lậu GSGC còn tác động sâu rộng đến các doanh nghiệp trong ngành chăn nuôi và chế biến thực phẩm. Các doanh nghiệp sản xuất và chăn nuôi trong nước phải đối mặt với sự cạnh tranh không công bằng từ các sản phẩm GSGC nhập lậu có giá rẻ hơn do không phải chịu các chi phí sản xuất, kiểm soát chất lượng, kiểm dịch. Điều này khiến cho các sản phẩm trong nước khó cạnh tranh về giá cả, đặc biệt là trong bối cảnh chi phí sản xuất ngày càng tăng. Người tiêu dùng có thể mất niềm tin vào thịt, trứng và các sản phẩm từ động vật sản xuất trong nước, làm giảm giá trị của thịt trong nước, làm giảm uy tín của doanh nghiệp.

Tình trạng nhập lậu GSGC làm giảm uy tín của sản phẩm chăn nuôi Việt Nam trong mắt các đối tác quốc tế, gây khó khăn cho các doanh nghiệp muốn xuất khẩu nông sản, thực phẩm ra nước ngoài.

Các doanh nghiệp phải chi phí lớn cho việc kiểm tra và kiểm soát dịch bệnh, đồng thời phải đầu tư vào các biện pháp phòng ngừa và ứng phó với các dịch bệnh, làm tăng chi phí vận hành. Sự tồn tại của thị trường GSGC nhập lậu khiến các doanh nghiệp trong ngành nản lòng về việc đầu tư vào việc phát triển sản xuất trong nước, vì các doanh nghiệp này khó có thể cạnh tranh được với những sản phẩm nhập lậu giá rẻ.

Bên cạnh đó, các chính sách hỗ trợ từ Nhà nước không đủ mạnh để ngăn chặn tình trạng nhập lậu, khiến cho các doanh nghiệp trong ngành cảm thấy không được bảo vệ và khuyến khích, dẫn đến việc giảm sút niềm tin vào sự phát triển bền vững của ngành chăn nuôi trong nước.

Trước thực trạng trên, nhiều doanh nghiệp trong ngành chăn nuôi và chế biến thực phẩm đã bày tỏ sự lo ngại về tình trạng nhập lậu GSGC và bày tỏ mong muốn các cơ quan chức năng tăng cường kiểm tra, kiểm soát các cửa khẩu và lối mở biên giới để ngăn chặn việc nhập lậu động vật và sản phẩm động vật.

Ông Pornchai Saibuangam, Tổng Giám đốc Công ty CP Thái Việt Corporation cho biết, buôn lậu động vật và sản phẩm từ động vật vào Việt Nam là một vấn đề nghiêm trọng, ảnh hưởng nặng nề đến ngành chăn nuôi heo, tác động đến cả nông dân quy mô nhỏ và các doanh nghiệp lớn. Các sản phẩm nhập lậu trực tiếp tác động đến sự cạnh tranh trong kinh doanh và môi trường đầu tư. Hàng hóa nhập lậu thường có giá rẻ hơn so với sản phẩm sản xuất trong nước vì không phải chịu thuế và không tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm. Do đó, nông dân và các doanh nghiệp hoạt động hợp pháp phải gánh chịu chi phí sản xuất cao hơn và gặp khó khăn trong việc cạnh tranh. Ngoài ra, sự gia tăng hàng hóa nhập lậu tạo ra nguồn cung dư thừa trên thị trường, gây áp lực giảm giá heo và làm biến động giá cả một cách đáng kể.

Để giải quyết vấn đề này, ông Pornchai Saibuangam cho rằng “Chính phủ Việt Nam cần thực hiện các biện pháp kiểm soát chặt chẽ hơn nhằm ngăn chặn hoạt động buôn lậu, phát triển hệ thống truy xuất nguồn gốc (Traceability System) là cần thiết để kiểm soát nguồn gốc của động vật và các sản phẩm từ động vật, giảm thiểu nguy cơ hàng hóa kém chất lượng xâm nhập vào thị trường. Chính phủ Việt Nam cũng nên hợp tác với các nước láng giềng như Thái Lan, Campuchia và Lào để thiết lập các thỏa thuận kiểm soát và giám sát việc vận chuyển động vật qua biên giới, đảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế. Điều này sẽ giúp ngăn chặn tình trạng buôn lậu và giảm thiểu nguy cơ lây lan dịch bệnh có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến ngành chăn nuôi. Việc thực hiện các biện pháp này cũng góp phần nâng cao niềm tin của nhà đầu tư và người tiêu dùng trong dài hạn”.

Ngoài ra, cần có chiến dịch tuyên truyền để nâng cao nhận thức của người tiêu dùng về nguy cơ từ GSGC nhập lậu không rõ nguồn gốc, từ đó khuyến khích người dân tiêu thụ sản phẩm sạch và an toàn.

Các doanh nghiệp cũng mong muốn có thêm sự hỗ trợ từ Chính phủ để phát triển sản xuất, ứng dụng công nghệ cao vào chăn nuôi và chế biến, nhằm nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu.

Một số doanh nghiệp yêu cầu các cơ quan chức năng xử lý nghiêm minh những tổ chức, cá nhân vi phạm quy định về nhập lậu GSGC để tạo ra một môi trường cạnh tranh lành mạnh, bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các doanh nghiệp.

Khuyến nghị cho doanh nghiệp

Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Phùng Đức Tiến cho rằng, nhiều địa phương có chính sách thu hút doanh nghiệp đầu tư, kêu gọi “đại bàng vào đẻ trứng vàng” trong lĩnh vực chăn nuôi, nhưng lại để diễn ra phổ biến tình trạng buôn lậu, vận chuyển trái phép động vật. Như vậy, môi trường đầu tư của địa phương sẽ rất hạn chế.

Thứ trưởng đề nghị các tỉnh, thành phố cần tập trung quyết liệt, có sự phối hợp với các đơn vị liên ngành trong kiểm tra, kiểm soát để phát hiện và xử lý tình trạng buôn bán, vận chuyển trái phép động vật, sản phẩm động vật để bảo vệ sản xuất chăn nuôi trong nước.

Tình trạng nhập lậu GSGC không chỉ là vấn đề của các cơ quan chức năng mà còn là thử thách lớn đối với các doanh nghiệp. Điều này cũng thúc đẩy các doanh nghiệp tăng cường đầu tư vào công nghệ và tiêu chuẩn sản xuất, áp dụng công nghệ tiên tiến để tạo ra sản phẩm chất lượng cao và đảm bảo an toàn thực phẩm, từ đó tạo dựng niềm tin cho người tiêu dùng.

Doanh nghiệp nên tích cực tham gia vào các hoạt động chống nhập lậu, cung cấp thông tin cho cơ quan chức năng để giúp ngăn chặn các vi phạm liên quan đến GSGC nhập lậu. Ngoài ra, cần tăng cường làm việc chặt chẽ với các cơ quan quản lý để đảm bảo việc tuân thủ các quy định về chăn nuôi và chế biến thực phẩm, bảo vệ lợi ích của doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Thu Hằng